DONANMA CEMİYETİ BAŞKANLIĞINA: Hava Teşkilatımıza halk tarafından yapılacak bağışların Donanma Cemiyeti vasıtasıyla toplanması için, kısa bir süre önce makamlarınızdan yazıyla talepte bulunulmuştu. Fransız R.E.P. fabrikasından satın alınacak iki uçak için çok acilen 4.000 liraya ihtiyaç vardır. Şu anda bu alım için Savunma Bakanlığı'nda nakit olarak tahsis edilebilecek sadece 1.000 lira mevcut bulunduğundan, üsr tarafı olan 3.000 liranın Hava Teşkilatı için ilerde toplanacak olan bağışlardan karşılanmak üzere gönderilmesini; bu mümkün olmadığı takdirde, başka bir kaynaktan temin edilmesi çareleri aranılacağından, durumun en kısa zamanda tarafımıza bildirilmesini rica ederim".

Mahmut Şevket Paşa 11 Haziran 1913’te Beyazıt'taki Harbiye Nezareti'nden (şimdiki İstanbul Üniversitesi ana binası) makam arabasıyla çıktıktan sonra suikastçılar tarafından arabasının içinde tabanca ile vurularak öldürüldü. Kurulma aşamasında havacılığın bütün sorunlarıyla bizzat tek tek ilgilenen ve ortaya çıkan güçlüklerin aşılarak Hava Teşkilatı'nın bir an önce kurulması için gece gündüz çalışan değerli Komutan ve Devlet Adamı Mahmut Şevket Paşa, suikasta uğramadan birkaç saat önce Yarbay Süreyya Bey'i makamına çağırmış ve Yeşilköy'de kurulacak Hava Teşkilatı tesisleri hakkında bilgi alarak bazı direktifler vermişti. Onun bir suikasta kurban gitmesiyle, henüz filizlenip yeşermekte olan Türk havacılığı büyük bir desteğini kaybetti. Arapça, Almanca ve Fransızca dillerini çok iyi bilen Mahmut Şevket Paşa'nın, askerî konular ile cebir, geometri üzerine yazdığı kitapları vardır. Mezarı, İstanbul'un Şişli semtinde 31 Mart şehitlerinin anısına dikilmiş Hürriyet Abidesi'nin bulunduğu Hürriyet-i Ebediye Tepesi'ndedir. Nur içinde yatsın.

Süreyya İlmen 1874 yılında Karadağ / Podrorica'da doğmuştur. Babası Serasker (Genel Kurmay Başkanı) Rıza Paşa'dır. Harp Okulu'ndan mezun olduktan sonra Harp Akademisi'ni bitirmiş ve Kurmay Subay olarak Genelkurmay Başkanlığı Karargâhı'na atanmıştır. Çalışkanlığı ve bilgisiyle Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Paşa'nın dikkatini çeken Kur.Yb.Süreyya Bey, 1911 yılında kurulan Genelkurmay Hava Teşkilatı'nın başına getirilmiş ve Havacılık Teşkilatı'nın kurulmasında büyük emeği geçmiştir. 1'nci Dünya Savaşında değişik cephelerde görev yapmış ve kısa süre içinde Generallik rütbesine yükselmiştir. Yarbay Süreyya'nın o zamanki teşkilat yapısında doğrudan bağlı olduğu Mahmut Şevket Paşa, siyasi durumun giderek kötüleşmesi üzerine, Havacılık Teşkilatının bir an önce kurulmasını ve yurt dışından uçak temin edilmesi çalışmalarını yapmasını bizzat kendisinden istiyordu. Mahmut Şevket Paşa uzun yıllar Almanya ve Fransa'da bulunmuş ve bu ülkelerdeki uçak sanayisini yakından tanımıştı. Bu ülkelerde uçak sanayisini, incelemesi ve uçak seçimleri yapması için Kur.Yb.Süreyya'yı görevlendirdi. İtalyanların 28 Nisan 2012 tarihinde Ege'deki 12 adaları işgal etmeye başlaması üzerine, o tarihte inceleme gezisi için Almanya'da bulunan Kur.Yb.Süreyya'ya şu mektubu yazdı:

"Bir an önce uçuş okulunu inşa ederek pilot yetiştirmeye ihtiyacımız vardır. Uçaklarımızı bir an önce uçurarak hiç olmazsa, sahillerimizin yakınında keşif faaliyetlerinde bulunmamızı sağlayacak imkânları temin ediniz. Sanıyorum ki maksadımı anlatabildim. İzmir ve Çanakkale'de acilen uçak uçurabilmemiz için seyyar hangar da satın alınız".

Kurmay Yarbay Süreyya, 21 Mayıs 1912 tarihli mektubunda konuyla ilgili şu bilgileri veriyordu. Uzun mektubunun özeti aşağıdadır

Savaşın bitmesinden sonra Tümen Komutanı iken askerlikten istifa etmiş ve iş hayatına atılmıştır. Kadıköy bölgesinde birçok sosyal tesisin kurulmasına öncülük etmiştir. 6 Şubat 1955 tarihinde İstanbul'da vefat etmiş ve Maltepe'de kendi yaptırdığı Süreyya Paşa Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nin bahçesindeki mezarlıkta toprağa verilmiştir.

Pilot Mehmet Fesa Evrensev

Balkan Savaşı’nda uçuş birlik komutanı olarak çeşitli uçuş görevleri yaptı. Birinci Dünya Savaşı başlayınca, Kafkas Cephesine atandı. Fakat Kafkasya’ya giderken Karadeniz’de Amasra açıklarında Ruslar, bulunduğu gemiyi batırdılar ve gemide bulunanların tamamını esir aldılar.

Mehmet Fesa Bey, beş yıl sekiz ay kaldığı Sibirya’daki esir kampından kaçarak, Haziran 1920’de yurda döndü.

1933 yılında; Türkiye’nin ilk hava taşımacılığı teşkilatı olan Hava Yolları Devlet İşletme İdaresi‘nin (Şimdiki Türk Hava Yolları) başına müdür olarak getirildi. Bu hizmette bir yıla yakın kaldıktan sonra görevden ayrıldı ve ömrünün kalan yıllarını Türk Hava Kurumu’na verdiği hizmetler ile geçirdi.

9 Nisan 1951 tarihinde İstanbul’da vefat etti ve Karacaahmet Mezarlığı'nda toprağa verildi. Nur içinde yatsın!

Balkan Harbinde Rumeli'nin elden gitmesinden sonra, ülkenin geriye kalan kısımlarında yaşayan halkın ekserisi İslamdı. Bu İslam ülkeleri arasında birliğin pekiştirilmesi için, denizlerde gemilerin bayrak göstermesi gibi, Türk bayrağını taşıyan uçakların da İslam ülkelerini ziyaret ederek Mısır'a kadar ulaşması bir çeşit güç gösterisi olacaktı. Bu amaçla iki uçağımızın İstanbul - Kahire hava seferini yapması kararlaştırıldı ve hemen hazırlıklara girişildi.Uçulacak mesafe 2515 kilometreyi buluyordu. Hava seferi için seçilen Pilot Yüzbaşı Fethi ve Rasıdı Yüzbaşı Sadık Bleriot tipi bir uçakla; Pilot Yüzbaşı Nuri ve Rasıdı Yüzbaşı İsmail Hakkı Duperdussin tipi bir uçakla 8 Şubat 1914 günü Yeşilköy'den ayrı ayrı hareket ettiler. Eskişehir, Afyon ve Konya'ya inip benzin ikmallerini yaptıktan sora uçuş rotasında sonra Ulukışla'ya indiler. Yüzbaşı Nuri uçağının Ulukışla - Adana arasında 3000 küsur metre yüksekliğindeki Toros Dağları'nı iki kişinin ağırlığıyla geçemeyeceğini hesapladığından Ulukışla'ya indikten sonra Rasıdı Yüzbaşı İsmail Hakkı'yı trenle Adana'ya gönderdi ve kendisi tek olarak Torosları geçip Adana'ya indi. Yüzbaşı Fethi, Beyrut'a doğru uçarken karbüratör arızası sebebiyle mecburi iniş yapmak zorunda kaldı. Engebeli bir araziye yapılan mecburi inişte uçağın tekerlek ve pervanesi kırıldı. Yer ekipleri tarafından getirilen yedek tekerlek ve pervane takılıp uçak tamir edildikten sonra yola devam edildi. Bu bir iki küçük olayın dışında uçuş Şam'a kadar normal devam etmişti.

Artık iyice yolun sonuna yaklaşıldığı düşünülüyordu ki, ilk acı haber, 27 Şubat 1914 günü Şam'dan geldi. Pilot Yüzbaşı Fethi, Şam'dan Kudüs'e gitmek üzere havalanmıştı.Fakat Kudüs'e varamadan,Taberiye Gölü yakınlarında Şumriye Kasabası'nın 500 metre yakınındaki kayalıklara düşerek rasıdı Yüzbaşı Sadık'la birlikte şehit olmuştu. Cenazeleri Şam'a getirildi. Şam'da yapılan askeri törenle Selahaddin Eyyübi Türbesi'nin haziresinde toprağa verildiler. Ayni gün hiçbir şeyden habersiz Şam'a gelen Yüzbaşı Nuri, sevdiği arkadaşlarının o gün şehit olduklarını öğrendi.

Pilot Mehmet Ali Kurçer

Yeşilköy'de uçuş öğretmenliği görevindeyken Harbiye Nazırı Enver Paşa'nın emir subayı bir gün arkadaşı Mehmet Ali'ye, Enver Paşanın müsteşarlarıyla sohbet ederken, bir uçağın Harbiye Nezareti'nin (Beyazıt'ta şimdiki İstanbul Üniversitesi) önüne inip inemeyeceği konusunu konuştuklarını söyler. Üsteğmen Mehmet Ali de uçağıyla bu meydana inmeye karar verir ve 14 Nisan 1914 tarihinde R:E:P modeli uçağıyla Yeşilköy'den kalkıp Beyazıt meydanına iner. Civardaki halk uçağın düştüğünü sanarak büyük telaşa kapılır. Uçağın iniş haberini alan Enver Paşa ve müsteşarları koşarak uçak başına gelirler. Enver Paşa pilotun omzunu okşar ve "Merhaba arkadaş, buraya nasıl inebildin?" diye sorar. Biraz sonra Enver Paşa'nın yaveri bir kese içinde 100 altın lirayı getirip Üsteğmen Mehmet Ali'ye verir.

Uçak üç gün süreyle Beyazıt meydanında sergilenir. Bu üç gün içersinde İstanbul ve civarından uçağı görmek üzere halk Beyazıt meydanına akın eder. Uçağın buraya inişi, halktan uçak satın almak için bağış toplanmasına çok güzel bir fırsat olur. Beyazıt meydanının dört tarafındaki giriş noktalarına bağış kumbaraları konur. Uçağı görmek üzere gelen halktan büyük miktarda bağış toplanır. Üç gün süreyle Beyazıt meydanında sergilendikten sonra uçak, kanatları sökülüp bir çekerin yanlarına bağlanarak Yeşilköy’e nakledilir.

Pilot Vecihi Hürkuş

30 Ağustos 1922'de Dumlupınar'da düşmanın mağlup edilmesiyle İzmir istikametinde çekilen düşmanı takip eden Ordumuzun ileri harekâtı sırasında uçaklarımız da taarruz istikameti boyunca Uşak, Alaşehir ve Salihli meydanlarına intikal etmişler ve bu meydanlardan kalkarak ordumuzun yakın destek ve keşif görevlerini icra etmişlerdir Kahraman Ordumuz 9 Eylül 1922 günü İzmir'e girdiğinde Pilot Vecihi Hürkuş, İzmir / Gaziemir meydanına inen ilk pilot olmuştur.

Vecihi Hürkuş, Kurtuluş Savaşı'nın her safhasına; 1'nci İnönü, 2'nci İnönü, Sakarya savaşları ve Dumlupınar zaferi sonrası yapılan takip harekâtı sırasında çok başarılı keşif ve destek uçuşları yapmıştır. Bu başarılarının mükafatı olarak Vecihi Hürkuş'a kırmızı şeritli İstiklal Madalyası ve TBMM tarafından üç kez Takdirname verilmiştir. Vecihi Hürkuş, TBMM tarafından üç takdirname ile taltif edilen tek kişidir.

Daha sonra askeri havacılıktan ayrılarak uçak tasarımı ve yapımı çalışmalarına devam etmiştir. 1930'da Kadıköy'de bir keresteci dükkânını kiralayarak, 3 ay içinde ilk Türk sivil uçağını, aslında ikinci uçağı VECİHİ XIV'ü inşa etti. İlk uçuşunu 27 Eylül 1930'da Kadıköy Fikirtepe'de büyük bir kalabalık ve basın topluluğu karşısında yapmıştır. Bu uçuştan sonra VECİHİ XIV ile önce Yeşilköy'e, sonra Ankara'ya uçmuştur. Uçabilirlik Sertifikası için İktisat Bakanlığına başvurmuş, 14 Ekim 1930'da “Tayyarenin teknik vasıflarını tespit edecek kimse bulunmadığından gereken vesika verilmemiştir” cevabını almış. Vecihi Hürkuş, bunun üzerine bakanlık nezdinde yapılan girişimler sonucu uçağa istenen belgenin alınması amacıyla uçağı sökerek demiryollarından kiraladığı vagonla Çekoslovakya’ya gönderilmesi için müsaade almıştır. Vecihi Hürkuş, 6 Aralık 1930’da Prag’a geldiğinde henüz uçak gelmemişti. Uçağa ait statik raporu gibi resmi evrak önce Çek diline çevrilmiş, uçak gelince tekrar monte edilerek uçağın malzemeleri ve her türlü teknik kontrolü yapıldıktan sonra uçuşu istenmiş, ve her türlü uçuş manevralarıyla uçağın kontrolü tamamlanmıştır.

Nuri Demirağ, döneminin en zengin iş adamlarından biriydi. O yıllarda Ordu'nun uçak ihtiyacı zengin iş adamları ve halktan toplanan bağışlarla temin ediliyordu. Bir gün Nuri Bey’den uçak satın almak için başlatılan bir bağış kampanyasına katılması istendi. Nuri Bey’in cevabı şu oldu: "Benden bu millet için bir şey istiyorsanız, en mükemmelini istemelisiniz. Mademki, bir millet tayyaresiz yaşayamaz, öyleyse bu yaşama vasıtasını başkalarının lütfundan beklememeliyiz. Ben bu tayyarelerin fabrikasını yapmaya talibim."

İşte o gün, 1936’da, Nuri Bey kararını verdi. Uçak fabrikasını kurmak için çalışmalara başladı. Uçak imalatçısı bir Çekoslovak şirketle anlaştı ve İstanbul / Beşiktaş'ta, şimdiki Deniz Müzesi'nin yanında yaptırdığı atölyede imalat işine başladı. Deneme uçuşlarının yapılması için bir alana ihtiyaç vardı. Bu amaçla Nuri Bey Yeşilköy’deki Elmaspaşa Çiftliği’ni satın alarak buraya bir uçuş pisti ve uçak tamir atölyesi yaptırdı. Uçuş sahası, Avrupa’nın en büyük havalimanı, Amsterdam Havalimanı büyüklüğündeydi. Bugün burası İstanbul Uluslararası Atatürk Havalimanı'nın bulunduğu sahadır

Nuri Bey, bir taraftan uçak imalatına devam ederken, bu uçakları uçuracak pilotların yetiştirilmesi için de bir havacılık okulu açmaya karar verdi ve memleketi Divriğî’de bir Gök Ortaokulu açtı. Sivas’ın hiçbir ilçesinde bir ortaokul yokken açtığı bu Gök Ortaokulu’na kayıtlı tüm öğrencilerin masraflarının kendisi karşılıyordu. Hatta öğrenciler havacılığa özensin ve meslek olarak seçsin diye İstanbul’a götürülüp uçuş dersleri veriliyordu. Pilot yetiştirmek için Yeşilköy'de şimdiki askeri pistin bulunduğu arazide Gök Okulu ismiyle bir uçuş okulu kurdu. Okul 1943’e kadar 290 pilot mezun verdi. O günün şartlarında 290 pilotun yetiştirilmesinin ne kadar büyük bir emekle yapıldığı ve bu sayıda pilotun bir ülkenin hava gücünde ne büyük bir güç olduğu aşikârdır.

Beşiktaş’taki uçak fabrikasında üretilecek planör ve uçakların planlarını,Türkiye’nin ilk Uçak Mühendisleri’nden biri olan Selahattin Reşit Alan çizdi. 1936’da, Nu.D-36 adı verilen ilk tek motorlu uçak üretildi. 1938’de ise Nu.D-38 adlı çift motorlu 6 kişilik ilk yolcu uçağı yapıldı. Sonradan bu uçak, 1944’te, dünya havacılığı yolcu uçakları arasında A sınıfına katılacaktı. 1938 yılında Türk Hava Kurumu tarafından oldukça önemli sayıda uçağın imalatı için sipariş verildi. Türk Hava Kurumu'nun sipariş ettiği uçakların imalatına başlanacakken siparişler iptal edildi. Uçak mühendisi Reşit Alan'ın uçtuğu Nu.D-36 model uçakla Yeşilköy pistine inişte uğradığı kazada hayatını kaybetmesi, Nuri Demirağ için ikinci bir darbe oldu ve sonucunda bütün bu havacılık faaliyetler o noktada son buldu. Nuri Demirağ 1957 yılında vefat etti ve Zincirlikuyu mezarlığında toprağa verildi. Nur içinde yatsın

E. Hava Pilot Korgeneral Enver Akoğlu

Enver Akoğlu 1896 yılında İstanbul'da doğmuştur. Galatasaray lisesinde okurken askerliğe merak etmiş ve Kuleli Askeri Lisesine girmiştir. Kurtuluş Savaşına katılmak üzere 1921 yılında Anadolu'ya kaçmış, Piyade Asteğmen olarak savaşın tüm safhalarına katılmış ve İstiklal madalyası almaya hak kazanmıştır. Pilot olmaya karar vermiş ve pilotaj eğitimini1924 -1926 yılları arasında Fransa'da tamamlamıştır. Değişik tipte pervaneli eğitim ve savaş uçaklarında uçtuktan sonra 1952 yılında Türkiye'nin ilk jet pilotlarından biri olmuştur. Ayni yıl Tuğgenerallik rütbesine yükselmiş ve F-84G'lerden kurulu ilk jet üssümüz olan Balıkesir'e Üs Komutanı olarak atanmıştır. Tümgeneral rütbesiyle Eskişehir Kuvvet Komutanlığı görevi yapmıştır. 30 Ağustos 1957'de Korgeneral rütbesine yükseldikten kısa süre sonra emekliye ayrılmıştır. Bilgisi, çalışkanlığı ve göreve olan düşkünlüğüyle tanınmaktadır. Zamanında Hava Kuvvetlerimizin en iyi pilotlarından biri olarak isim yapmıştır.

E. Hava Pilot Tuğgeneral Muzaffer Erbilgin

Yarbay Necari Artan 1967 yılı Ağustos ayında 191'nci F-84F Filo Komutanlığı görevine atandığında ben filoda kol uçucusu idim.

İki gün sonra verilen bir emirle Filomuz başımızda Yarbay Artan, 22 pilotla Bursa / Yenişehir meydanına intikal ettik. F-84F uçakları kalkış rulesi çok uzun bir uçaktı. Hele sıcak yaz günlerinde kalkışlarda uçak pistin sonuna doğru yerden kesilirdi. Tam yakıt ve mühimmat yüküyle F-84F'in kalkış rulesi çok uzun olduğundan, emniyetli bir kalkış için uçağın arka gövdesinin iki yanına JATO (Jet Assistance Take Off) tabir edilen iki küçük roket takılırdı. Uçağın kalkışta ancak bu iki küçük roket motorunun verdiği ilave takatle pistten emniyetle kesilebileceği hesaplanmıştı.

Biz Yenişehir meydanında intikalde iken Yarbay Artan'ın Bursa'da oturan annesinin vefat etmiş olduğunu bizler Balıkesir'e döndükten sonra öğrenmiştik. Annesinin vefat ettiğini Üs Komutanı ve yakın arkadaşları dahil hiç kimseye söylememişti. İntikal için gittiğimiz Yenişehir meydanında o zamanlar pilotların kalacağı bir misafirhane yoktu. Filo Komutanımız dahil biz 22 pilot, küçük bir salonda, er koğuşlarından getirilip yerleştirilen çift ranzalı karyolalarda yatıyorduk. Toplu halde ayni koğuşta bir ay kaldığımız halde Filo Komutanımız bizim hiç birimize annesinin vefat ettiğini hissettirmedi. Necati Artan Komutanımız Yenişehir meydanından yarım saatlik mesafedeki Bursa'ya gidip sevgili annesinin cenazesine katılmadı. Görev aşkını ve görevin kutsallığını bundan daha güzel izah edecek bir örnek olabilir mi?

Yarbay Artan, 1968 yılında Türkiye'de ilk defa kurulan F-102 Her Hava Önleme (AWX) Filo Komutanı olarak atanmış, F-102 intibakını ABD'de tamamladıktan sonra Mürted'de F-102 Filo Komutanı olarak görev yapmıştır. Filo Komutanlığı görevinden sonra Hava Kuvvetlerimizden istifa etmiş ve Avustralya'ya gitmiştir. Avustralya'da 15 yıl kadar Avustralya Göçmen İdaresi'nde yönetici olarak çalıştıktan sonra Türkiye'ye dönmüş, ve emekli pilotlardan Necmi Şen ile beraber İstanbul Samandıra meydanında "Gökler Bizimdir" Havacılık Kulübü'nü kurmuştur. Telefonu açınca alo kelimesini veya ismini söylemez,"Gökler Bizimdir" şeklinde cevap verirdi.