|
|
SLOT
ARIZASI DEYİP GEÇMEYİN |
|
Emekli Hava Pilot Tümgeneral |
Fahrettin GÖKER |
|
|
1962 yılında ESKİŞEHİR 113
ncü (KORSAN) Filo'da F-100D/F'lerle uçuşlarımızı
yapıyoruz. Türk Hava Kuvvetlerinde ilk kez,
DARBE Filosu olmak üzere seçilen 111 nci ve
113 ncü Filo personeli olarak Amerikalı
pilot ve teknik personel nezaretinde
eğitimlerimizi sürdürüyoruz. |
Bir gün ikili atış kolu
olarak görevlendirildik.
Brifingi takiben uçak başı
yaptık. Harici kontrolleri
yaparken benim uçağın sol SLOT'ı (*) rayları üzerinde rahat
hareket etmiyordu. Uçak makinisti raylara
biraz yakıt dökerek hareket etmesini
sağladı. Bu arıza daha önce uçuşlarda da
tekrar etmişti. |
Liderim 112 nci Filo'dan
henüz yeni tayin olmuştu.
Hayatında asimetrik yükle
hiç kalkış yapmamıştı.
Brifingde kendisine kalkış
tekniği anlatılmıştı. |
Kalkış için piste
girdiğimizde, liderim tam
sol şeritte ben de orta
şeritte yerlerimizi aldık.
Tam gaz kontrollerini
müteakip frenleri bıraktık,
A/B (After Burner)'lerimizi
devreye koyduk. Sürat arttıkça liderim,
asimetrik yük etkisiyle sağa çekmekte olan
uçağını düz istikamette tutamıyor, sağa
kaçışa mani olamıyordu. Kalkış rulesinde
böyle sağa kaça kaça, ben nerede ise bankete
çıkacak duruma gelmiştim ki uçaklarımızı
yerden kestik. Pist istikametini kaçırıp
toprak üzerine çıktığımızdan egzos
gazlarımızdan yerden toz toprak
kaldırmıştık. İniş takımları ve kanat
flaplarını topladık. A/B'leri de devreden
çıkardıktan sonra normal profilimize
başladık. |
Profil uçuşu sonunda atış
sahasında pasaja girdik. İlk
ikisi pike bomba, diğer
ikisi de LADD ile atacağımız 4 eğitim bombamız vardı.
Pike atışını müteakip alçak zaviye makineli
top yapacaktık. O nedenle, pasajın sonunda
pike atış için rüzgâr altı bacağına çektik.
Rüzgâr altı bacağında, uçağım sola yatış
yapmaya başladı. Sürat düştükçe yatış daha
da arttı ve lövye ile yatışa mani olmak
imkansız hale geldi. Lövyedeki tazyiki biraz
gevşetince uçak soldan tono attı. Tono
çıkışında, hemen hemen tam sağ direksiyonla
sola yatışı durdurabildim ve uçağı düz uçuş
pozisyonunda tutabildim. Durumu liderime
bildirdim, atış yapamayacağımı ve atış
paterninin üzerinde uçağımı kontrol
edeceğimi söyledim. |
Yapmış olduğum kontrolde sol Slot'un kapalı,
sağ Slot'un açık olduğunu gördüm. Sürati
arttırınca sağ Slot kapanmaya başladı, uçak
istikrariyetini yeniden kazandı ve
kumandaların itaati normale döndü. Tekrar
sürat düşürdüğümde sol Slot yine tutukluk
yaptı ve açılmadı. Sağa sola sert direksiyon
darbeleriyle uçağı salladım durdum. Nihayet
çabalarım semeresini vermiş, sol Slot'ı
açmaya muvaffak olmuştum. Bu vaziyette iken,
pike flabını da yarım açıp, tam gaz vererek
yakıt yükünü azaltmaya başladım. Liderin
atışı bittiğinde, yakıtımız hemen hemen aynı
miktarda ve inişe müsait durumda idi. |
Lider benim önde uçmamı
söyledi. Kendisi kolumda
uçuş yaparken, uçağımı
hariçten kontrol ediyordu.
Kule kanalına geçtik.
Kuleden iniş talimatı
istedim. Direkt rüzgar altı
bacağına gireceğimi
söyledim. İniş takımları ve
kanat flaplarını çıkardım.
İnişimi yaptım ve park
yerine gelip motoru
durdurdum. |
Makinistle beraber yaptığım
kontrolde sol Slot, uçuş
öncesi kontrolde gördüğümüz
şekilde tutukluk yapıyordu
ve sürtünme sesi geliyordu.
Uçak formuna arızayı,
dikkati çekecek şekilde
özetledim ve havada kontrol
edilmesi için tecrübe
uçuşunun da yapılmasını
istedim. Arızanın
giderilmesi için yapılan
işlemleri Merkezi Bakımda
takip ettim. Sonuçta; bu
uçağın pist sonu İsveç ağ
bariyerine girdiği,
kolonlardan bazılarının Slot'a hasar verdiği tespit edildi. Slot
rayları orijinali ile değiştirilince arıza
bir daha ortaya çıkmayacak şekilde
temelinden giderildi. |
Arızanın bu şekilde teşhisi
ile bir çok kazalar
aydınlanmış oldu. Özellikle
atış sahalarında, yatışla
yere çakılan ve "Kumanda
arızası" diye karara
bağlanan olayların, bu
arızadan kaynaklanma
olasılığının yüksek olduğu
anlaşıldı. Yayınlanan bir
Teknik Bülten ile (belirli
süratlerde ve özellikle
akrobasilerden önce) Slot'ların kontrolü uygulaması getirildi.
Kurtulmak için direksiyonların yeterince
kullanılması Bülten ile uçuculara duyuruldu. |
Slot deyip geçmeyin,
birinin arızası insana
böyle tono attırır. Olay
alçak irtifada olursa
paraşütle atlamaya dahi
fırsat vermez. |
(*) SLOT: Kanadın hücum kenarında, düşük
süratlerde kanat kaldırma gücünü artıran
veya perdövites süratini düşüren,
kendiliğinden hareketli bir parça idi. 290
knot'ın üzerinde tam kapalı duruma gelirdi. |
|