Ben Kimim

 
 
 
10 BİN FEET'TEN DÜŞÜK İRTİFALARDA
HAFİF EGZERSİS İLE OLUŞAN AKUT HİPOKSİ
 

Genellikle havacılık yayınlarında 10 bin ft (3048 m) altında görev yapan uçucularda hipoksinin önemli bir risk unsuru olmadığı şeklinde bilgiler vardır. Birçok çalışma hipoksiye bağlı kognitif ve psikomotor yetersizlik belirtilerini gösterirken, istirahat veya istirahate yakın durumdaki deneklerden yararlanmıştır. Ancak, fiziksel aktivitenin hipoksi başlangıcını hızlandırdığı ve belirtilerinin de daha alçak irtifalarda ortaya çıktığı da bilinen bir gerçektir.

Smith, retrospektif bir araştırmasında; bazı helikopter uçucularında hipoksi semptomlarının 6.500ft irtifalarda, bazılarında ise 8.400 ft’te ortaya çıktığını belirlemiştir. Billings; askeri bir helikopterdeki uçuş ekibinin, oturan bir kişinin yaklaşık iki katı kadar enerji tüketimi gerçekleştirdiğini tespit etmiştir. Pilot olmayan uçuş ekibinde, pilotlara göre daha fazla hipoksi semptomlarının varlığı belirlenmiştir. Bu da onların uçuş sırasında daha fazla fiziksel aktivite içinde bulunmalarından kaynaklanmaktadır.

“Egzersiz ile oluşan akut hipoksi” konulu bu çalışmanın amacı; 10 bin ft irtifa altında gerçekleştirilen fiziksel aktivitenin hipoksi gelişimine olan etkilerini incelemektir. Çalışma 35-55 yaş arası, uçucu olmayan, gönüllü 6 erkek denek ile gerçekleştirilmiştir. Deneklere son 30 gün içinde 5 bin ft (1500m) üzerine yolculuk yaptırılmamıştır. Bunlardan sigara kullanan iki kişiye sigara içme konusunda bir kısıtlama uygulanmamıştır. Tüm deneklerin son 12 saat içinde alkol ve sedatif ilaç kullanılmaması sağlanmıştır. Denekler sağlık kontrollerinden geçirilip, uygun olanlar çalışmaya kabul edilmiştir.

Deniz seviyesi ve 2 bin ft irtifada aktivite sonrası; yorgunluk, terleme, güçsüzlük, sıcak basması gibi semptomlar rapor edilmiştir. 7 ve 9 bin ft irtifalarda ise aktivite sonrası; nörokognitif ve psikomotor yetersizlik semptomları eklenmiştir. Hiçbir denekte hiperventilasyon ve hipokarbiye bağlı perioral, periferik parestezi rapor edilmemiştir. 7 ve 9 bin ft irtifalarda olası hipoksiyi gösteren, oksijen satürasyonuyla uyumlu 19 semptom görülmüştür. Bunlar:

Yavaşlamış yanıtlar, fiziksel yorgunluk, titreme, düşünme ve konsantrasyon zorluğu, hava açlığı, zihinsel yorgunluk, sersemlik, baş dönmesi, baş ağrısı, huzursuzluk, sıcak basması, kulak çınlaması, görüşte azalma, koordinasyon zayıflaması, bayılma hissi, uyku hali, anksiyete, parestezi.

2 ve 9 bin ft’teki bulgular arasında istatistiksel açıdan anlamlı fark bulunmuştur. Satürasyonun %95’in altına düşmesinden itibaren hafif hipoksi semptomları ortaya çıkmaya başlamıştır. Ancak nörokognitif (bilişsel) bulguların ortaya çıkışı oksijen satürasyonunun %90’ın altına düşmesiyle görülmüştür.

Egzersiz ile 7 ve 9 bin ft irtifalarda kaydedilen oksijen satürasyon değişimleri, istirahat halinde 12 ve 15 bin ft irtifalarda ölçülen değerlerle benzerlik göstermektedir. 10 bin ft irtifada askeri veya ticari uçuşlar sırasında yapılan fiziksel aktiviteler nedeniyle pilot ve diğer kabin ekibinde hipoksi semptomları daha erken ortaya çıkabilir. Hipoksiye bağlı oluşan psikomotor ve bilişsel yetersizlik belirtileri kişiden kişiye farklılıklar göstermektedir.

Ölçülen oksijen satürasyon değeri ile hipoksinin kliniği tahmin edilebilir, ancak hipokseminin gerçek derecesi hiperventilasyon varlığında tahmin edilenden düşük bulunabilir. Arteriyel oksijen değerinden bağımsız olarak hiperventilasyon, oksijen satürasyonunu arttırabilir.

Bu çalışmanın sonuçları “10 bin ft altında hipoksi riski olmadığı” yönündeki genel kanıyı çürütmektedir. Hem sivil hem de askeri uçuşlarda, 10 bin ft’ten az kabin irtifasında bile hipoksi riskine karşı hazırlıklı ve bilinçli olunmalıdır.

Hazırlayanlar : Dr. Levent ŞENOL, Dr. Nazım ATA (GATA Hava-Uzay Hekimliği AD. Eskişehir)
Kaynak : Smith AM. Acute hypoxia and related symptoms on mild exertion at simulated altitudes below 3048m. Aviat Space Environ Med 2007;78:979-84
www.hvtd.org