Genellikle
havacılık
yayınlarında 10
bin ft (3048 m)
altında görev
yapan uçucularda
hipoksinin
önemli bir risk
unsuru olmadığı
şeklinde
bilgiler vardır.
Birçok çalışma
hipoksiye bağlı
kognitif ve
psikomotor
yetersizlik
belirtilerini
gösterirken,
istirahat veya
istirahate yakın
durumdaki
deneklerden
yararlanmıştır.
Ancak, fiziksel
aktivitenin
hipoksi
başlangıcını
hızlandırdığı ve
belirtilerinin
de daha alçak
irtifalarda
ortaya çıktığı
da bilinen bir
gerçektir. |
Smith,
retrospektif bir
araştırmasında;
bazı helikopter
uçucularında
hipoksi
semptomlarının
6.500ft
irtifalarda,
bazılarında ise
8.400 ft’te
ortaya çıktığını
belirlemiştir.
Billings; askeri
bir
helikopterdeki
uçuş ekibinin,
oturan bir
kişinin yaklaşık
iki katı kadar
enerji tüketimi
gerçekleştirdiğini
tespit etmiştir.
Pilot olmayan
uçuş ekibinde,
pilotlara göre
daha fazla
hipoksi
semptomlarının
varlığı
belirlenmiştir.
Bu da onların
uçuş sırasında
daha fazla
fiziksel
aktivite içinde
bulunmalarından
kaynaklanmaktadır. |
“Egzersiz ile oluşan
akut hipoksi” konulu
bu çalışmanın amacı;
10 bin ft irtifa
altında
gerçekleştirilen
fiziksel aktivitenin
hipoksi gelişimine
olan etkilerini
incelemektir.
Çalışma 35-55 yaş
arası, uçucu
olmayan, gönüllü 6
erkek denek ile
gerçekleştirilmiştir.
Deneklere son 30 gün
içinde 5 bin ft
(1500m) üzerine
yolculuk
yaptırılmamıştır.
Bunlardan sigara
kullanan iki kişiye
sigara içme
konusunda bir
kısıtlama
uygulanmamıştır. Tüm
deneklerin son 12
saat içinde alkol ve
sedatif ilaç
kullanılmaması
sağlanmıştır.
Denekler sağlık
kontrollerinden
geçirilip, uygun
olanlar çalışmaya
kabul edilmiştir. |
Deniz seviyesi ve 2
bin ft irtifada
aktivite sonrası;
yorgunluk, terleme,
güçsüzlük, sıcak
basması gibi
semptomlar rapor
edilmiştir. 7 ve 9
bin ft irtifalarda
ise aktivite
sonrası;
nörokognitif ve
psikomotor
yetersizlik
semptomları
eklenmiştir. Hiçbir
denekte
hiperventilasyon ve
hipokarbiye bağlı
perioral, periferik
parestezi rapor
edilmemiştir. 7 ve 9
bin ft irtifalarda
olası hipoksiyi
gösteren, oksijen
satürasyonuyla
uyumlu 19 semptom
görülmüştür. Bunlar: |
Yavaşlamış
yanıtlar,
fiziksel
yorgunluk,
titreme, düşünme
ve konsantrasyon
zorluğu, hava
açlığı, zihinsel
yorgunluk,
sersemlik, baş
dönmesi, baş
ağrısı,
huzursuzluk,
sıcak basması,
kulak çınlaması,
görüşte azalma,
koordinasyon
zayıflaması,
bayılma hissi,
uyku hali,
anksiyete,
parestezi. |
2 ve 9 bin ft’teki
bulgular arasında
istatistiksel açıdan
anlamlı fark
bulunmuştur.
Satürasyonun %95’in
altına düşmesinden
itibaren hafif
hipoksi semptomları
ortaya çıkmaya
başlamıştır. Ancak
nörokognitif
(bilişsel)
bulguların ortaya
çıkışı oksijen
satürasyonunun
%90’ın altına
düşmesiyle
görülmüştür. |
Egzersiz ile 7 ve 9
bin ft irtifalarda
kaydedilen oksijen
satürasyon
değişimleri,
istirahat halinde 12
ve 15 bin ft
irtifalarda ölçülen
değerlerle benzerlik
göstermektedir. 10
bin ft irtifada
askeri veya ticari
uçuşlar sırasında
yapılan fiziksel
aktiviteler
nedeniyle pilot ve
diğer kabin ekibinde
hipoksi semptomları
daha erken ortaya
çıkabilir. Hipoksiye
bağlı oluşan
psikomotor ve
bilişsel yetersizlik
belirtileri kişiden
kişiye farklılıklar
göstermektedir. |
Ölçülen oksijen
satürasyon değeri
ile hipoksinin
kliniği tahmin
edilebilir, ancak
hipokseminin gerçek
derecesi
hiperventilasyon
varlığında tahmin
edilenden düşük
bulunabilir.
Arteriyel oksijen
değerinden bağımsız
olarak
hiperventilasyon,
oksijen
satürasyonunu
arttırabilir. |
Bu çalışmanın
sonuçları “10 bin ft
altında hipoksi
riski olmadığı”
yönündeki genel
kanıyı
çürütmektedir. Hem
sivil hem de askeri
uçuşlarda, 10 bin
ft’ten az kabin
irtifasında bile
hipoksi riskine
karşı hazırlıklı ve
bilinçli
olunmalıdır. |
Hazırlayanlar
:
Dr.
Levent
ŞENOL,
Dr.
Nazım
ATA (GATA
Hava-Uzay
Hekimliği
AD.
Eskişehir) |
Kaynak :
Smith AM.
Acute
hypoxia
and
related
symptoms
on mild
exertion
at
simulated
altitudes
below
3048m.
Aviat
Space
Environ
Med
2007;78:979-84 |
www.hvtd.org |
|
|