CO zehirlenmesi,
nadiren de olsa
pilot,
mürettebat ve
yolcu ölümlerine
neden olabilecek
kadar ciddi bir
sorundur.
Havacılıkta CO,
uçak
motorlarının
çalışması
sırasında karbon
taşıyan
materyallerin
tam olarak
yanmamasından
ortaya çıkar. En
yüksek seviyede
CO oluşturan
motorlar
türbünlü
motorlardır. |
Renksiz ve kokusuz
bir gaz olan CO’dan
kişisel olarak,
egzos ve benzeri
gazları solumaktan
uzak durarak
kaçabiliriz, ama
problem bilmediğimiz
ve “sorun
oluşturmaz”
sandığımız
gazlardaki CO’ya
maruz kalmadır.
İnsanlar çevre
kirliliğinden %3-10
civarında CO
kontaminasyonuna
maruz kalmaktadır.
Sigara içenlerde bu
oran %7-10’dur. Bazı
işkollarında
(dökümcü, kaynakçı,
itfaiyeci vb.)
oranlar daha
yüksektir. |
CO, kişiyi
konfüzyona ve
inkapasitasyona
kadar götürebilir.
Eğer uçakta olursa
bu durum ciddi
kazalara yol açma
potonsiyelindedir.
Ölümlü uçak
kazalarında böyle
bir kontaminasyonun
olup olmadığı ciddi
şekilde
araştırılmalıdır.
Böyle bir durum
varsa, uçakta
bulunan kişilerin ne
kadar süre CO etkisi
altında olduğu önem
taşır; ancak bunun
tespiti zordur, zira
bu nedene bağlı
kazalar olsa bile
bugüne kadar rapor
edilmemiştir. |
CO, hemoglobine
oksijene göre
240 kez daha
fazla bir
afinite ile
bağlanır.
Karboksi-hemoglobin
(CO ile bağlanan
Hb), dolaşıma
girdiğinde doğal
olarak hipoksi
oluşturacaktır.
Bu durum,
mekanizma farklı
da olsa irtifa
hipoksisine
benzer
semptomlar
ortaya çıkarır,
tabii sonuçları
da benzerdir.
Mürettebatın
bulantı, kusma,
başağrısı ve
halsizlik gibi
şikayetleri CO
zehirlenmesini
akla
getirmelidir.
Zehirlenme
belirtileri
kandaki CO
konsantrasyonuna
bağlı olarak
değişir. |
%Co
(Kanda) |
Belirtiler |
< 10 |
Yok |
10-20 |
Orta
şiddette
başağrısı,
başdönmesi,
halsizlik |
21-30 |
Başağrısı,
sık
solunum,
uyuşukluk,
uyuklama |
31-40 |
Başağrısı,
yargılama
işlevi
yokluğu,
sık ve
yüzeyel
solunum,
uyuklama,
bulanık
görme |
41-50 |
Zonklayıcı
başağrısı,
konfüzyon,
çok sık
solunum,
uyuklama,
bulanık
görme
artışı |
> 51 |
Bilinç
kaybı,
ölüm
olasılığı |
|
Uçucular CO
zehirlenmesinin ne
olduğunu ve
belirtilerini çok
iyi bilmelidirler.
Uçuşta böyle bir
durumla
karşılaşıldığında
öncelikle kabin
ısısı kapatılmalı,
havalandırma max.
yapılmalı, ilave
oksijen
kullanılmalıdır.
Maske kullanımı CO
alımını minimale
düşürecek bir
önlemdir. Kule
yardımıyla en kısa
sürede en yakın
meydana iniş
planlanmalıdır. Yere
inildiğinde
yapılacak ilk iş,
detaylı bir tıbbi
değerlendirme, ne
miktar ve ne süreyle
maruz kalındığının
araştırılması, CO
toksisitesinin
düzeyine göre yoğun
tedaviye
başlanmasıdır. Uçak
teknik uzmanlarca
kontrol edilmeli,
kaçak olup olmadığı
araştırılmalıdır. |
Uçucular CO
zehirlenmesinin ne
olduğunu ve
belirtilerini çok
iyi bilmelidirler.
Uçuşta böyle bir
durumla
karşılaşıldığında
öncelikle kabin
ısısı kapatılmalı,
havalandırma max.
yapılmalı, ilave
oksijen
kullanılmalıdır.
Maske kullanımı CO
alımını minimale
düşürecek bir
önlemdir. Kule
yardımıyla en kısa
sürede en yakın
meydana iniş
planlanmalıdır. Yere
inildiğinde
yapılacak ilk iş,
detaylı bir tıbbi
değerlendirme, ne
miktar ve ne süreyle
maruz kalındığının
araştırılması, CO
toksisitesinin
düzeyine göre yoğun
tedaviye
başlanmasıdır. Uçak
teknik uzmanlarca
kontrol edilmeli,
kaçak olup olmadığı
araştırılmalıdır. |
Aslında en önemli ve
pratik önlem CO’ya
maruz kalmamaktır.
Bu nedenle kaçak
oluşturabilecek
ısıtma ve egzos
sistemlerinin teknik
ekip tarafından her
uçuş öncesinde
dikkatli biçimde
bakım ve kontrolünün
yapılması büyük önem
taşır. Bu ve benzeri
risklerin birinci
sorumlusu, uçağın
sevk idaresinden
sorumlu kişiler,
özellikle de kaptan
pilottur. |
Kaynak :
G.J.
Salazar,
MD.
Carbon
Monoxide:
A Hidden
Danger
in
General
Aviation.
Federal
Air
Surgeon’s
Medical
Bulletin.
Vol. 42,
No.1:
12-13,
2004 |
Tercüme
:
Dr.
Abdullah
Öksüz |
www.hvtd.org |
|
|