Sivil havacılıkta pilot profili çeşitlilik göstermektedir; balon, yamaç paraşütü, planör, hava ambulans veya akrobasi uçağı pilotlarının farklı iş tanımları ve yaptıkları uçuş çeşidine göre farklı stresleri vardır. Ticari havayolu pilotlarını temiz-ütülü giysileri içinde, serin kokpit ortamında kahvesini yudumlarken görenler, onların hangi stresler altında görev yapmakta olduklarına inanmakta zorluk çekerler. Onlarca göstergeden, kuleden ve meteorolojiden gelen bilgileri değerlendiren, uçuşu parmağının ucuyla yöneten bir sistem analisti, mühendis ve kritik karar verici olan pilot, bu işleri yaparken belki terlemez, ama bazen çok gerilir ve yorulur. Yüzlerce yolcunun yaşam sorumluluğunu taşımak bile başlı başına bir strestir. Pilotların meslek hastalıkları aşağıdaki başlıklar altında incelenebilir:

2. Sirkadien ritim düzensizliği: Özellikle sık sık kıtalararası uçuşlar yapan pilotların günlük biyolojik ritimleri de bozulur; jet-lag sivil uçuş ekipleri için neredeyse rutindir.

4. Kozmik radyasyona bağlı kanser: Kıtalararası ve yüksek irtifa uçuşlarında, özellikle güneşteki patlamalar sırasında daha yoğunlaşan kozmik radyasyon maruziyeti pilotlarda beyin, testis, mesane, meme, kolon, melanoma ve Hodgkin tipi kanserlere neden olmaktadır. Yüksek oranlar söz konusu olmamakla birlikte böyle bir risk vardır. Uçuş aletlerinden yayılan elektromanyetik dalgalar, jet yakıtı buharı, UV ışınları ve ozon da kanserojendir.

6. Tropikal hastalıkları: Tropikal bölgelerde sıtma, veba, kolera, tifo gibi hastalıklar zaman zaman salgınlar yapmaktadır. Aşı yaptırmadan bu bölgelere uçuş yapan ve oralarda belirli süreler kalan pilotlarda haşerat sokması, yeme-içme veya yerel halkla temas sonucu bu hastalıklara yakalanma olasıdır.

8. Dizoryantasyon ve illüzyonlar: Askeri havacılığa özgü sanılan vestibüler ve görsel illüzyonlar sivil havacılıkta da bazı kazaların nedeni olmaktadır. Pilotun dış görüş referansının kısıtlı olduğu durumlarda her an karşılaşılabilecek bu fizyolojik yanılgılara karşı teorik ve pratik eğitimler alarak üstesinden gelmesi mümkündür. Genel sivil havacılıkta vertigo kazalarının oranı %6-8′dir.

10. Psikolojik stres: Uçakta uçuşu yönetirken, kabin ekibi ve yolcuların streslerini yönetmekten de sorumlu olan kaptan pilot, bazen aşırı zorlanabilir. İtaatsiz/agresif yolcular (akıl hastaları, histerik kişiler, alkol ve madde bağımlıları), acilen hastalanan veya ölen yolcular, diversion durumları, uçak kaçırma, ciddi arızalar, yangın, acil iniş ve ölümlü kazalar… stres yükünü arttırır.

12. İlaç kullanımı: Ticari havayolu pilotları genellikle orta-üst yaş grubunda oldukları için, doktor raporu ile idarenin bilgisi dahilinde veya şirket doktoruna deklare etmeden kendi inisiyatifleri ile bazı ilaçları kullanmakta olabilirler. Pek çok ilacın yerde hafif olan yan etkileri, uçuşta tahmin edilemeyecek biçimde artar. Bunların başında alerji, grip ve sinir ilaçları gelmektedir. Keza, tansiyon, kalp, şeker ilaçları ile ağrı kesicilerin ve Viagra benzeri ilaçların da uçuşta önemli yan etkileri olabilmektedir. Yan etkileri bilinmeyen antiaging, antioksidan, bitkisel destek ilaçları ve Uzakdoğu kaynaklı kilo düşürücü, stres azaltıcı veya cinsel gücü arttırıcı şüpheli karışımlar piyasada reçetesiz satılmaktadır. Bunlardan kaçınılması en doğru yoldur.

Sonuç

Pilotların meslek hastalıklarına karşı ikinci önlem uçuş doktoru desteğidir. Pilotun uçuşla ilgili veya ilgisiz her türlü sağlık sorunlarında danışman ve destekçi olarak görev yapacak uçuş doktorları sisteme dahil edilmelidir. Periyodik muayenelerini belirli hastanelerde rutin biçimde yaptırıp sağlam kararı alarak uçuşlarına devam eden bir pilotun gündelik sağlık sorunlarının, yorgunluk ve streslerinin birebir gözlemcisi ve takipçisi olan uçuş doktorları askeri havacılıkta olduğu gibi sivil havacılıkta da çok işlevsel olabilir.