Beyin kan akımının ve
oksijenlenmesinin geçici olarak
azalmasına bağlı bilinç kaybı
durumlarının genel adı “senkop”
tur. Bir yazıda insanların üçte
ikisinin yaşamları boyunca en az
bir senkop geçirdiği ileri sürülmektedir. Ortaya çıkış nedeni %11-52
olguda karanlıktır. Tanı koymada en önemli araçlar EEG, CT, MRI,
SPECT ve PET’dir. Ancak beyin hastalıkları yönünden yapılan bu
tetkikler çoğu zaman normal sonuç verir. Senkopların %11-13’ünün
kalp rahatsızlıklarına (en çok ritim bozukluklarına) bağlı
olduğu bilindiğinden, mutlaka EKG’yi de içeren bir kalp
incelemesinin yapılması gerekir. Bu konu 3 başlık altında
toplanmaktadır: |
1. Basit senkop:
Çeşitli nedenlerle beyin kan akımının
azalması sonucu kısa süreli bayılma halidir. Bilinen nedenleri
stres, korku, düşük tansiyon, kalp ritim bozuklukları, açlık,
kan şekeri düşmesi, sıcak, şiddetli ağrı, yatarken aniden
kalkma, uzun süre ayakta hareketsiz kalma, aşırı alkol alma,
travma, beyin hastalıkları, vs.dir. Bilincin kısmen veya tamamen
yitirildiği kısa bir süre sonunda kişi kendine gelir.
|
2. Konvulsif senkop:
Başlangıcı basit senkoptaki gibi
olmakla birlikte bayılma sırasında istemsiz kas kasılmalarının
(ihtilaç) olduğu senkop türüdür. Bir organik beyin hastalığı
yoksa, EEG ve diğer beyin görüntüleme teknikleri normal sonuç
verir. Havacılıkta G kuvvetlerine bağlı olarak basit ve
konvulsif senkop olgularıyla zaman zaman karşılaşılmaktadır.
|
3. Epilepsi:
Sara
nöbetlerinin olduğu bir
beyin hastalığıdır. Amerikan
toplumunda epileptik
insanların oranı %1-3’dür.
Nöbetler konvulsif senkoptan daha şiddetlidir;
kasılmalar 2-3 dakika sürer, gözler yukarı kayar, hasta morarır,
otomatik davranışlar, kol-bacak atmaları olabilir; derin uyku
veya koma benzeri bu bayılma sırasında dil ısırmaları ve düşmeye
bağlı yaralanmalar olasıdır, idrar kaçırma daha fazladır, nöbet
sonrasındaki sersemlik, başarısı, bulantı devresi de daha
uzundur, 1-2 saat sürebilir... |
1. Dünya savaşında bazı
İngiliz pilotlarının uçuş
sırasında bayılarak uçağın
kumandasını da, yaşamlarını
da kaybettikleri bilinmekte
ama nedeni bilinmemekte idi.
Keskin dönüş, dalıştan çıkış
gibi sert manevralarda
merkezkaç kuvvetinin
beyindeki kanı aşağı
bölgelere çektiği ve böylece
30 saniye kadar süren bilinç
kaybı oluştuğu anlaşıldı.
Yerçekimi (gravity-G) birimine göre
ölçülen bu kuvvetler, agresif uçuşların yapıldığı askeri
havacılıktaki yüksek performanslı uçuşlarda rutindir ve G
kuvvetine bağlı olarak ortaya çıkan bilinç kayıpları (G-loc) da
birçok ölümlü uçuş kazasının nedenlerindendir. Bu riski azaltmak
üzere, anti-G elbiseleri yapılmış, yüksek G simülasyonu altında
anti-G manevraları eğitimi amacıyla da 1933 yılından itibaren
Almanya, Hollanda ve ABD’de santrifüj cihazları
geliştirilmiştir. |
Sivil havacılıkta pilotu inkapasitasyona düşüren senkop
olgularının çoğu, kalp krizi, beyin kanaması, epilepsi nöbeti,
kan şekeri ve tansiyon düşmesi gibi tıbbi nedenlere bağlıdır. 36
bin pilotun 10 yıl içindeki uçuşlarını kapsayan bir araştırmada,
10 enfarktüs, 7 epileptik bayılma, 6 senkop ve 3 hipertansiyona
bağlı beyin kanaması nedeniyle uçağın kumandasını kaybeden 26
olgu rapor edilmiştir. ABD Hava Kuvvetlerinde 1978-87 yılları
arasında, uçuş sırasında 14 pilotun bilinç kaybına düştüğü,
bunların 7’sinin epileptik nöbet geçirdiği ve 3’ünün de uçuşta
öldüğü bildirilmiştir. |
Havada bayılma pilotun uçağa
kumandasını saniyelerle
ölçülen sürelerde bile
kesintiye uğratsa, çok ciddi
kazalara yol açacağından,
pilotlar hiçbir meslek
grubunda olmadığı kadar sık
ve ciddi muayene
edilmektedirler. |
Kaynak:
Doç. Dr. Muzaffer ÇETİNGÜÇ |
Havacılık Tıbbı Derneği / http://www.hvtd.org/htm/index.html |
|
|