Bu sorunun cevabını vermek için önce bir durum tespiti yapmamızda fayda var.

Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından Türkiye'nin Rusya'dan S-400 hava savunma sistemini alacağına dair kararını açıklamasından sonra, Beyaz Saray ve Pentagon sözcülerinden başlayarak Türkiye bu kararını değiştirmediği takdirde F-35 projesinde kısıtlamalara gidilebileceği dair uyarılar yapıldı. Daha sonra ABD Kongresinde bulunan Ermeni ve Yunan kökenli temsilciler, Türkiye'ye F-35'lerin verilmesinin askıya alınması konusunda yasa teklifi verdiler. Başkan Trump da eğer Türkiye S-400 sistemini alırsa F-35'lerin verilmeyeceğine dair beyanatlarda bulundu. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın 8 Nisan 2019 tarihinde Rusya'ya yaptığı ziyaret dönüşünde S-400 füzelerinin alınacağı kararını tekrar belirtmesi ve hatta ikinci paket S-400 füzelerinin alımını da düşündüklerini açıklamasının hemen ertesi günü ABD Dışişleri Bakanı Michael R. Pompeo, Türkiye S-400 kararından dönmezse, F-35'lerin Türkiye'ye verilmeyeceğini kesin bir dille ifade etti. Pentagon'da F-35 Program Direktörü Pilot Koramiral Mathias Winter, Türkiye F-35 programından çıkarıldığı takdirde, halen F-35'lerin değişik Türk firmaları tarafından imal edilmekte olan parçalarının kendi firmaları tarafından üretileceğini ve bu geçiş döneminin üç aydan fazla bir süre tutmayacağını açıkladı.

Önce F-35 projesinin gelişimine bir göz atalım. Amerikalılar 1990'lı yılların ortasında 5'nci nesil (stealth) F-22 uçağının yerini alacak yeni 5'nci nesil bir muharip uçak imal etmek planını açıkladı. Kasım 1996'da proje kontratı imzalandı. ABD'nin müttefikleri arasında radara düşük görünürlü bir stealth uçağa sahip olmak isteyen ülkeler projeye katılmak istediklerini beyan ettiler. JSF (Joint Strike Fighter) ismi verilen proje, 9 ülkenin katılımıyla başlatılmış oldu. Daha sonra projeye katılmak isteyen diğer üç ülkeyle birlikte F-35 projesi grubu ülkelerin sayısı 12'ye çıktı. Proje kontratının imzalanmasından 10 yıl sonra, 15 Aralık 2006 tarihinde F-35 ilk uçuşunu yaptı. İlk uçuşundan 9 yıl sonra, F-35B modeli uçak 31 Temmuz 2015'te hizmete girdi. 2 Ağustos 2016'da F-35A modeli, 2018'de F-35C modeli hizmete girdi.

F-35 uçaklarının, Ağ Merkezli Harp ve Gelişmiş Sensörleri ( Network Centric Warfare) ile sadece bir savaş uçağı değil, stratejik bir platform olması istenmiştir. Sahip olduğu AESA (Active Electronically Scanned Array) radarı da bugün bir savaş uçağında olması düşünülen en mükemmel bir radardır. F-35 uçağının türbofan motoru olan Pratt&Whitney F135 ise standart, bildiğimiz bir türbofan motorundan çok farklı, entegre bir "Stealth" kabiliyeti içeren özel bir tasarıma sahiptir. Bu motor, radarların kullandığı elektromanyetik spektrum mikrodalga segmentindeki izlerini en aza indirmektedir. Bunun yanında Pratt&Whitney F135 motorunun elektro optik kızılötesi (infrared) görünür ışık segmentlerini de azaltma özelliği bulunmaktadır.

F-35 uçaklarının, sahip olduğu bu teknoloji harikası radar, motor ve NCW özelliklerinin yanında, tek motorlu imal edilmiş olması sebebiyle bir muharip uçakta olması istenen uçuş performansının diğer çift motorlu 5'nci nesil (Stealth) uçaklara göre çok düşük olduğu da bir gerçektir. F-35'in uçuş performansının düşük olduğu sahalar şunlardır:

Hava Kuvvetlerimiz, uzun çalışmalar ve değerlendirmeler sonunda Orgeneral Abidin Ünal'ın Hava Kuvvetleri Komutanı olduğu dönemde, 2016 yılı Nisan ayında MMU'nun çift motorlu imal edilmesini isteyen en doğru ve tarihi kararını vermiştir. Motor sayısına karar verilmesinde sağduyu hakim gelmiş ve çift motor seçilmiştir. Yoksa MMU için tek motor seçilseydi, stratejik bir hata yapılmış olacaktı. Hepimizin bildiği gibi, stratejide yapılan bir hatanın taktik tedbirlerle düzeltilmesi de mümkün olmuyor.

F-35 uçağının performansının beğenilmediği, uçağı bizzat kullanmakta olan Amerikalı komutanlar tarafından beyan edilmiştir. TIME dergisinin 25 Şubat 2013 tarihli sayısında "THE MOST EXPENSİVE WEAPON EVER BUILT başlığıyla yayınlanan makalede, F-35 uçağıyla ilgili ABD Deniz Kuvvetleri ve ABD Hava Kuvvetleri komutanlarının, bu uçağın harekat yarıçapının kısa olmasından ve Stealth kabiliyetinin giderek değerini kaybedeceğinden duyulan şikayetlerine yer verilmiştir. F-35'in harekât yarıçapının kısa oluşundan en büyük şikayet, ABD Deniz Kuvvetleri'nden gelmiştir.

TIME dergisindeki makalede, F-35'in ABD Donanması için imal edilen ve uçak gemilerinde kullanılacak F-35C modeliyle ilgili yer alan şu cümlede, F-35'in harekât yarıçapının kısa oluşunun yaratacağı mahzurlar üzerinde durulmaktadır:"Its short range means aircraft carriers ferrying into battle will have to sail close to enemy shores if the F-35C is to play a role". ( F-35C'in harekat yarıçapının kısa olması, bu uçağı üzerinde taşıyan uçak gemisini, harekât ortamında düşman sahiline yakın seyretmek durumunda bırakacaktır). "It can fly without lumbering aerial tankers only by adding external fuel tanks, which erases the stealthiness that it is prime war fighting asset" cümlesinde, "Uçağın havada yakıt ikmali yapmaya gerek kalmadan uzak mesafeye gidebilmesi için harici yakıt tanklarına ihtiyaç duyacaktır, ancak o zaman da uçağın savaşta ihtiyaç duyacağı stealth (görünmezlik) özelliği ortadan kalkacaktır" denilmektedir. TIME dergisindeki makalenin diğer bir paragrafında :"Neither the Air Force nor the Navy liked its stubby design" cümlesinde, "Ne Hava Kuvvetleri, ne de Deniz Kuvvetleri onun tombul (stubby) görünüşünü beğenmediler" ifadesi yer alıyor.

Kanada Hava Kuvvetleri servis dışı bırakacağı F-18A/B Hornet muharip uçakların yerine, kendisinin de ortak üretimde payı olduğu halde, F-35 uçaklarını almak yerine F-18A/B Hornet'lerin bir üst modeli olan F-18E/F Super Hornet uçaklarını temin etmeye karar vermiştir. Kanada Başbakanı Justin Trudeau'nun 2016 Haziran ayı içinde Kanada Parlamentosu'nda yaptığı konuşmasında, F-35 uçağının bir işe yaramadığını ve ilerde de işe yaramayacağı cümlesini kullanmıştır. Cümlenin İngilizcesi şöyledir: "The F-35, the Canadian Prime Minister Trudeau asserted to the parliment this week, is an aircraft that does not work and is far from working". Yine bir dergide çıkan makalede F-35 için "This F-35 can not run, can not accelerate and can not climb" şeklinde bir görüş belirtilmiştir

Hava Kuvvetlerimiz, F-35'in harekat yarıçapının kısa olmasından kaynaklanan operasyonel sakıncaları havada yakıt ikmali yaparak giderebileceğini düşünmüştür. Ancak tanker uçak sayımızın az olması, havada yakıt ikmalinin ancak kısıtlı sayıda muharip uçaklarla yapılabileceği, tanker uçaklarının personel, idame ve işletme masraflarının çok yüksek oluşu gibi sebepler dikkate alındığında, muharip uçaklarımızın kendi yakıtını kendi içinde taşıyarak ve havada yakıt ikmaline ihtiyaç duymayacak şekilde harekâta katılmasının avantajları hiç bir zaman göz ardı edilmemelidir. İşte çift motorlu imal edilecek olan MMU, sahip olacağı uzun harekât yarıçapıyla, mevcut F-16 uçaklarımızın harekât yarıçaplarının kısa olmasından doğan sakıncaları gidermiş olacaktır.

MMU'nun savaş filolarımıza katılacağı tarihte gecikmeler olursa ABD dışında yabancı bir ülkenin savaş uçağının alınması konusu üzerinde görüşler ileri sürülmektedir. Bu namzet uçaklar arasında Rus SU-35 ve SU-57, İsveç JAS 39 Gripen, Fransız Rafale, ve Avrupa ortak yapımı Eurofighter modellerinin ismi geçmektedir. Ben TF-X uçaklarımız envantere girinceye kadar mevcut F-16'larımızla görevlerimizi yapabileceğimizi ve dolayısıyla yabancı bir uçak alımına gidilmemesi düşüncesini taşıyorum. Halen mevcut F-16 uçaklarımızın internette yer alan block tipleri ve sayıları aşağıda görülmektedir.

Milli Muharip Uçağımız TF-X'in TAI tesislerinde imal edilemeyeceği konusunda bazı kimselerin olumsuz görüşler taşıdığını günlük konuşmalarda duyuyor ve basın haberlerinde okuyoruz. Benim görüşümü soracak olursanız TF-X'in TAI tesislerinde imal edileceğine ve gökyüzü ile buluşturulacağına dair en küçük bir şüphem bulunmamaktadır. Bu konuda bir şüphe duymayışımın sebeplerini şöyle izah edeyim

A) Amerikalılar TAI tesislerini kendi uçak fabrikalarının küçük bir modeli olarak kurmuşlardır. Mühendis ve teknisyenlerimiz F-16'ların montajında büyük tecrübe kazanmışlardır. F-16'lardan sonra bilindiği gibi İspanyollarla CASA CN-235 ulaştırma uçağı, Korelilerle KT-1 eğitim uçağı, İtalyanlarla A129 ATAK helikopteri müşterek imalatları sırasında da TAI'nin büyük deneyim kazandığını kabul etmek gerekir. Ayrıca uçak imalatına benzer şekilde teknikler uygulanarak imal edilen ANKA İHA ve SİHA da TAI'nin imalat tecrübesini artıran birer unsur olmuştur.

Halen BAE System ile yapılan bu anlaşmada yer aldığı şekilde, süpersonik uçak imalatında tecrübeli 20 İngiliz uçak mühendisi TAI tesislerinde MMU projesinden sorumlu Türk mühendisleriyle beraber çalışmaktadırlar. MMU imalatında özel olarak kullanılması planlanan Mühendislik Binası, Boya İmalat Fabrikası ve Kompozit Madde İmalat Fabrikasının inşaatları halen devam etmektedir

Netice olarak görüşlerimi şöyle özetleyebilirim:

1. ABD'nin gelecekte F-35 uçağını Türkiye'ye vermekten vazgeçeceğine kuvvetli bir ihtimal olarak bakmak gerekmektedir. ABD Türkiye'nin S-400 alımına bağlı olarak F-35'leri Türkiye'ye vermemek kararından vazgeçse ve F-35'leri verse bile, geçmişte, ABD'nin 18 Ekim 1974 - 26 Eylül 1978 tarihleri arasında yaklaşık dört yıl süreyle uygulamış olduğu gibi Türkiye'ye bir silah ambargosu uygulaması her zaman mümkündür.

3. Türkiye'nin bütün zorluklara rağmen Milli Muharip Uçağını yapacağına dair hiç bir kimsenin şüphesi olmamalıdır. Milli Muharip Uçağın yapılması elbette uzun zaman alacaktır. Çünkü 5'nci nesil (stealth) uçağın imal edilmesi diğer klasik muharip uçakların imalatından çok büyük teknik farklılıklar ve özellikler gerektirmektedir. Bilindiği gibi geçmişte bütün planlamalar ABD'den F-35'lerin alınacağı ve MMU ile birlikte müşterek harekât yapılacağı faraziyesine dayandırılmıştır. F-35'lerin verilmemesi durumunda bütün gayret ve faaliyetler MMU'nun bir an önce imal edilerek muharip filolardaki yerini alması yönünde teksif edilmelidir.

4. ABD'nin F-35'leri vermemesinin gerekçesi olarak 5'nci nesil Stealth F-35 uçağının sırlarının Rusya eline geçecek olması gösterilmektedir. ABD imalatı F-16'ların Stealth özelliği olmadığına göre, ABD'nin F-35'ler için belirttiği gerekçelerin F-16'ların lojistik desteğinde söz konusu olmaması gerekir.

Silahlı Hürkuş-C uçağının kanat altı iç istasyonlarında iki adet 500 librelik MK-82 bombası ve kanat altı dış istasyonlarında iki adet 250 librelik MK-81 olmak üzere, toplam dört bomba taşınabilecektir. Bu bombalara milli kuruluşlarımız tarafından üretilen HGK (Hassas Güdüm Kiti) LGK (Lazer Güdüm Kiti) ve KGK (Kanatlı Güdüm Kiti) takılarak akıllı bombalar haline getirilebilmektedir. Bu hassas güdümler sayesinde de hedeflere tam isabet sağlanabilmektedir. Kanat altı istasyonlarına istendiğinde Roketsan LUMTAS (Lazer Güdümlü Uzun Menzilli Tanksavar Füze) veya Roketsan Cirit 2.75 inçlik güdümlü füzeler yüklenebilecektir. Uçağa ihtiyaca göre 12.7 mm. makineli tüfek veya 20 mm.lik makineli top podu takılabilecektir.

6. Havacılık çevrelerinde ve basında Türkiye'nin MMU'ların harbe hazır olarak muharip filolarda yerini alıncaya kadarki ara devrede, ABD menşeli olmayan 40-50 civarında yabancı muharip uçak alması konusu tartışılmaktadır. Hatta bu uçakların modelleri arasında Rus SU-30, SU-35, SU-57, Fransız Rafale, Avrupa konsorsiyumu Eurofighter Typhoon ve İsveç JAS 39 Gripen tiplerinin isimleri konuşulmaktadır. Ben MMU'nun geçiş döneminde F-16'larımız, silahlı HÜRKÜŞ-C uçaklarımız ve silahlı SİHA'larımızı kullanarak harp görevlerimizi yerine getirebileceğimizi ve yabancı bir muharip jet uçağının alınmasına gerek duyulmayacağı düşüncesini taşıyorum.