Ben Kimim

 
 
 

HAVACILIK TERİMLERİ

 

G

G

The accelaration force or gravity / İvmelenme kuvveti yada yerçekimi ivmesi. Yerde iken 0 dır. (+) veya (-) olabilir. Uçak burun yukarı doğru halde bir daire (loop) çizerse + g oluşur. Sürati fazla ise g miktarı da artar. Burun aşağı daire çizerse (-) g oluşur. Uçakların + g kabiliyeti, – g den daha fazladır.

GA

General aviation / Genel havacılık, havayolu taşınmacılığı veya askeri havacılığın dışında kalan havacılıktır. Hoby , özel iş jetleri, paramotor ve benzerleri gibi.

G - LOC

G induced loss of conciousness / G kuvvetinden kaynaklanan bilinç kaybı. Aşırı + g'de gözler kararır ve baylıma olur. Beyin kansız kalır. aşırı – g de ise beyne ve gözlere aşırı kan dolar. bu daha tehlikelidir. Birincisinin geri dönüşü varken, bu ölümcül olabilmektedir. En basiti göz damarlarının çatlaması sonucu retinada hasar veya kalıcı körlük olabilmektedir.

GAMA General aviation manifacturer association / Genel havacılık imalatçıları birliği.
GO - AROUND

Climb away from an approaching runway / İnişi iptal et, başka sefer dene anlamına gelen söz. Eskiden "overshoot" idi.

GAP

General aviation propulsion / Genel havacılık. İtki gücü NASA tarafından organize edilen genel havacılık için yeni motor dizayın ve teknolojileri geliştirme programı.

GBH

Galons per hour / Saatte harcanan yakıt miktarının galon(4.5 litre) ifadesi. Türbünlü uçaklar için libre/saat kullanılır.

GCA

Ground controlled approach / Yer kontrollü yaklaşma. Pilota yerden precision approach radarından gelen bilgilerin (azimut yükseklik ve benzerleri ) iletilerek inişe yardımcı olunmasıdır. Askeri amaçlıdır.

GFT General flying test pilot / Genel uçuş test pilotu.
GLONASS

Global orbiting navigation satelite system / Rusya tarafından uzaya gönderilen, yer koordinatları bulmaya yarayan GPS sistemi. Amerikan navstar uyduları serisinin Rusya'daki karşılığı.

GMT Greenwich mean time / Şimdi ise artık UTC oldu.
GND Ground / Yer.
GP Glidepath / Uçağın süzülme yolu.
GPS

Global positioning system / Global yer belirleme sistemi. Öncelikle askeri amaçla düzenlendikten sonra tüm sivil alanlara açılan, uydular sayesinde yer yüzündeki bir noktanın koordinatlarının net şekilde belirlenmesidir. (15 cm askeri, sivil için se birkaç metre hassasiyetle yanılma payı vardır).

GPU Ground power unit / Yerdeki güç ünitesi.
GPWS

Ground prximity warning system / Yere yaklaşım uyarı sistemi. Bir çeşit radar ile çalışan yere çarpmayı önleyici sistem. yere çok yaklaşıldığında çarpışmaya 15 saniye kala sesli uyarı veren sistem. Bunun gelişmiş şekli olan Enchanced GPWS'de ise yere 60 ve 30 saniye aralıklarında uyaran, bunu elektronik göstergede görüntüleyen ve uçağın 2000 feet çevresini tarayan modeli de mevcuttur.

GRADU Gradual / tedrici, giderek (Meteroloji durum raporunda kullanılır).
GREEN

Genellikle yolcu uçakları için kullanılan deyim. Uçabileck şekilde, minumum aksesuar var ama bazı donatıları eksik.

GS

Glideslope / Dikey iniş çizgisi. Aletli iniş sisteminde göstergedeki dikey çizgi. Pisti belirleyen imleç.

G/S Ground speed / Yer hızı uçağın yere göre hızı.
 
H
H24 24 saat boyunca hizmet.
H+ Saat + öngörülen dakika.
HAA Historic aircraf association / Tarihi uçak cemiyeti.
HALF-MILLIYON 1:500.000 ölçekli uçuş haritası.
HAS Hardened aircraft shelter / Güçlendirilmiş uçak koruganı.
HDG Heading / Baş istikameti. Uçağın burnunun gösterdiği doğrultunun pusula derecesi.
HEAVY

Suffix indicating that is large airliner / Telsiz konuşmaları sonuna eklenen uçağın büyük ve yakıt yükü ile dolu olup, ağır olduğunu ifade eder. Ardındaki uçakları da wake turbulance konusunda uyarır.

HERTZ Standart radyo frekans birimi. Saniyedeki titreşim sayısı.
HF

High frequency band / Yüksek frekans bandı. 3-30 Mhz arasında olup uzun mesafe haberleşmesinde kullanılır.

Hg Basınç olçü birimi. Civanın sembolü.
HIAL High intensity approach lighting / Yüksek etkili iniş yaklaşma aydınlatması.
HIGE Hover in ground effect / Helikopterler için yer etkisinde havada durma (IGE'ye de bakın).
HIRF High intensity radiated fields / Yüksek etkili elektromanyetik alan.
HIRTA High inensity radio transmission area / Yoğun telsiz haberlşme alanı.
HJ Sunrise to sunset / Gündoğumundan gün batımına.
HMD Helmet mounted display / Kaska monteli gösterge.
HMR Homer / HF veya VHF yön bulma istasyonu.
HN Sunset to sunrise / Gün batımından gün doğumuna.
HOCAC

Hands on throttle and cyclic / Helikopterler için elller gazda ve kumanda kolunda anlamında bir deyimdir. Uçaklarlarda HOTAS denir. Eller için gaz kolu ve stick, kokpit ergonomik olarak dizayn edilmiştir. Bu durum pilotun iş yükünü hafifletir. Pilot elini kumanda kollarından ayırmadan telsiz haberleşmesini, hedef takibini, füze kilitleme ve ateşlemesini yapabilir.

HOGE Hover out of ground effect / Yer etkisi dışında havada asılı durma (Helikopterler için).
HOLDING PATTERN

Bir uçağın, bir sonra gelecek kontrolör emrine veya iznine kadar mevcut yönünü ve istikametini koruyarak uçması.

HOT AND HIGH

Yüksek ve sıcak yüksek rakımlı ve hava sıcaklığı yüksek yerde olan havaalanı tanımlaması, uçağın performansını kısıtlar, kalkış için yerde koşma süresi uzar, yakıt tüketimi artar.

hPa Hectopascal / Hava basıncı ölçü birimi, milibara eşittir.
HRS Hours / Saatler.
HRZ Helicopter restricted zone / Helikoptere sınırlı alan.
HUD

Head up display / Baş üstü göstergesi. Uçaktaki göstergelerin tüm bilgilerinin bir araya toplanıp projeksiyon sistemi ile ön cama yansıtılması. Böylece pilot camdan dışarı bakarken göstergeleri takip edebilir. Asıl göstergeler ise HDD (Head Down Display) olarak adlandırılır.

 
I
IAC Instrument approach chart / Aletli yaklaşma havacılık haritası.
IAOPA

International council of aircraft owners and pilot association / Uluslararası uçak sahipleri ve pilotlar derneği kuruluşu.

IAP Instrument approach procedures / Aletli yaklaşma usulleri.
IAS

Indicated airspeed / Bir uçağın hava içindeki hızı. İrtifa, hava sıcaklığı, pozisyon gibi etkenlere karşı düzeltilmemiş, hız göstergesinden okunan değerdir TAS'a da bakın.

IATA International air transport association / Uluslararası hava taşımacılığı birliği.
IBN identification beacon / Kimlik tanımlayıcı işaretçi.
ICAO International civil aviation organization / Uluslararası civil havacılık örgütü.
I/C Intercom / Dahili haberleşme.
IDENT

Morse code / Seyrusefer cihazlarında yer istasyonun kimliğini belirten, mors alfabesiyle gönderilen sinyal. Ayrıca telsiz cihazındaki bir düğmeye basılınca uçağın yer radarındaki yansıması görülür.

IF Instrument flying / Aletli uçuş.
IFCS Integrated flight control system / Bütünleştirilmiş uçuş kontrol sistemi.
IFF

Identification friend or foe / Dost veya düşman tanımlama. Genellikle savaş uçaklarında özel bir sinyal göndererek dost uçaklarca tanınmaya yarayan bir tür sinyal verici.

IFR Instrument flying rule / Aletli uçuş kaideleri.
IFRA In flight refuelling area / Havada yakıt ikmali bölgesi (Askeri).
IGE

In ground effect / Helikoterler için hemen altlarında bulunan yerin etkisinde oluş. Helikopterler altlarında bir zemin varsa daha yüksek irtifalarda havada asılı durabilirler (hover). Mesela bir dağ silsilesi sırtı yada yamacı.

IGS Instrument guidence system / Aletli klavuz sistemi.
ILS

Instrument landing system / Aletli iniş sistemi. Havalanlarına her hava şartında inmeyi sağlar. İki radyo sinyal hüzmesi uçağın pisti kolaylıkla bulmasını sağlar. Bir glideslop düşey çizgi doğru alçalma değerleri içinde kalmasını, lokalizer sağa sola kaymadan pisti ortalamayı sağlar.

IMC

Instrument meterolojikal condition / Kötü hava şartlarında aletlerle uçabilmek için gereken şartlar, lisans.

INMARSAT

International maritime satellite organisation / Uluslararası denizcilik seyir uydu sistemi organizasyonu.

INS

Inertial navigation system / Bir çeşit jiroskobik temele dayanan seyrüsefer sistemi. Uçağın hızını yönünü ve pozisyonunu hesap ederek, o anki konumunu enlem ve boylamını büyük bir hassasiyetle tesbit edebilir. Büyük yolcu uçakları ve askeri jetlerde vardır.

IR Instrument rating / Aletli uçuş yetkisi.
ISA

International standard atmosphere / 1013.2 milibar (29.92 inch/Hg) hava basıncına ve 15 celsius derece hava sıcaklığına standart atmosfer denir. Uçakların performansları standart amosfere göredir. Bu şartların değişmesi, hava sıcaklığının artması durumunda performans figürleri değişir ve olumsuz yönde etkilenir.

ITT Inter turbine temperature / Türbün içi sıcaklık.
IVSI Instantaneous vertical speed indicator / Anlık dikey hız göstergesi "Varyometre".
 
J
 JAA

Joint aviation authorities / Merkezi Hollanda'da bulunan pan-european'a üye 27 devletin ortak girişimi olan Avrupa Havacılık İdaresi.

JAR Joint aviation requirements / Avrupa Havacılık İdaresi'nin mevzuatı.
JATO/RATO

Jet/rocket assisted take off / Roket yardımı ile kalkış. Genellikle ağır askeri nakliye uçaklarında sıcak havalarda kalkış mesafesini kısaltmak için monte edilmiş destek (Havacılık Kütüphanesi bölümüne bakınız).

JETTISON

Jettison / Jet savaş uçaklarında pilot sandalyesini firlatan roket sistemi. Fırlatma gerçekleştiğinde pilot yaklaşık +13 G'lik etki altında kalır.

JEPPESEN

Amerika'da gelişen ve tüm dünyanın kullandığı, tüm havalimanlarının yaklaşama ve iniş krokilerinin bulunduğu uçuş kartları.

   
 
K
kHz Kilohertz .
KIAS Knots indicated airspeed (Knot) / Göstergede süratin knot (deniz mili) olarak değeri.
kN kiloNewton / Jet motoru itiş gücü birimi (1 kN=22484 lb/f).
KNOT Kt / Uçağın hız birimi (1 Knot=1852 metre).
kW Kilowat / Güç birirmi (1 kW=1.341 hp).
 
L
LAT Latitude / Enlem.
LCD Liquid cristal display /  Sıvı kristal gösterge, dijital ekran.
LCZ Lokalizer / Aletli inişte bistin yerini gösteren radyo sinyal yayıcısı.
LF Low frequancy / 30 ile 300 kHz arasındaki telsiz bandı.
LFA Low flying area / Alçaktan uçuş bölgesi (askeri uçaklar için).
LOCATOR

Locator /  Yer belirleyici. Aletli inişte son yaklaşmayı yapmayı sağlayan non-directional radyo vericisi.

LOM Locator outer marker /  Dış belirten işaret.
LON Longitude / Boylam.
LORAN

Long range low frequency hiperbolic radio navigation / Yer istasyonlarından gönderilen radyo sinyallerinin geliş zamanlarındaki farkları ölçerek mesafe ve yön tayini yapan bir çeşit seyir sistemi. 100-110 kHz bandında çalışır ve 600-1500 nm menzili vardır.

IR Instrument rating / Aletli uçuş yetkisi.
IVSI Instantaneous vertical speed indicator / Anlık dikey hız göstergesi, varyometre.
JEPPESEN

Amerikada gelişen ve tüm dünyanın kullandığı, tüm havalimanlarının yaklaşama ve iniş krokilerinin bulunduğu uçuş kartları.

LCZ Lokalizer / Aletli inişte pistin yerini gösteren radyo sinyal yayıcısı.
LFA Low flying area / Askeri uçaklar için alçak uçuş bölgesi.
 
M
MACH NUMBER

Mach number / Mach sayısı doğru hava hızı oranı, 1 Mach deniz seviyesinde ses hızına eşittir. Standart atmesfer şartlarında (ısa) saniyede 1100 feet (330m) veya saate 760 mil (1100 km/saat) dir.

MAG Magnetic / Manyetik.
MATZ

Military aerodrom traffic zone / Askeri havalanları üstünde 3000 feet e kadar yüksekliğe ve yerde de havaalanının 5 nm çevresindeki uçuşa sınırlı alandır.

MAYDAY

Mayday / Uluslararası havacılık yardım çağrısı. Art arda 3 kez hızlıca tekrar ederek söylenir ve acil yardım yapılmasını zorunlu kılan çağrıdır. Fransızca m’aidez=bana yardım ediniz'den gelir.

ME Multi engine / Birden fazla motorlu uçak.
MDA

Minimum descent altitude / Pisti görmeden görerek referans olmadan son yaklaşmada bir uçağın alçalabileceği minimum yüksekliktir. Alçalma kartlarında belirtilen bu irtifadan daha aşağı alçalınmaz.

MDH

Minimum descent hight / Asgari alçalış yüksekliği. Pist için yeterli görüş yoksa alçalmaya başlanılmaması gereken seviye.

ME Multi engine / Birden fazla motorlu uçak.
MET Meteorology / Meteroloji.
MF Medium frequency / 300-3000 kHz arasındaki radyo frekansları.
MFD

Multi function display / Çok fonksiyonlu gösterge. Meteroloji radarından. hava durum bilgisinden tutun da haritalara, uçuş göstergelerine ve motor kontrol göstergelerine kadar kombine edilmiş bir çeşit televizyon ekranlı gösterge paneli.

MH Magnetic heading / Manyetik pusula yönü.
MKR

Marker beacon / Aletli imiş sisteminin bir parçası. 75 MHZ bandını kullanan eliptik veya fan şeklinde yere dikey doğrultuda sinyal gönderen glideslop (süzülüş) çizgisi boyunca belirli noktaları belirleyen sistem. MM ve OM ye de bakın.

MLS

Microwave landing system / Eski ILS sisstemi yerine geçmesi öngörülen yeni ve hassas aletli iniş sistemi.

MLU MID-LIFE UPDATE

Askeri veya yolcu uçaklarında faydalı ömür ortalarında servis ve kabiliyetleri arttırmak, ömrünü uzatmak amacı ile yeni ilaveler, bakım ve güçlendirmeler yapılması.

MLW

Maximum landing weight / Azami iniş ağırlığı. Bir uçağın inmeden önce yakması veya boşaltması gereken (jettison) yakıt miktarının üzerindeki ağırlığa sahip olması.

MM

Middle marker / Orta işaretçi. ILS sisteminde glideslop'ta karar verme yüksekliği. Desicion point'i belirleyen işaret sistemi.

MINIMUMS

Uçuşun belirli aşamasındaki (kalkış, aletli iniş ve benzerleri) hava durumu uygunluk şartları gereksinimi.

MOGAS Mobile gas / Araç benzini. Bazı uçak motorlarında kullanma izni vardır.
MKR

Marker beacon / Aletli iniş sisteminin bir parçası. 75 MHZ bandını kullanan eliptik veya fan şeklinde, yere dikey doğrultuda sinyal gönderen glideslop (süzülüş) çizgisi boyunca belirli noktaları belirleyen sistem MM ve OM'ye de bakın.

MLS

Microwave landing system / Eski ILS sistemi yerine geçmesi öngörülen yeni ve hassas aletli iniş sistemi.

MM

Middle marker / Orta işaretçi ILS sisteminde glideslop'ta karar verme yüksekliği, desicion point'i belirleyen işaret sistemi.

Mmo Maximum operating mach number / Uçağın azami işletme süratinin Mach cinsinden ifadesi.
MPA Man powered aircraft / İnsan gücüyle çalışan hava araçları.
MSA Minimum safe altitude / Asgari emniyet irtifası.
MSL Mean sea level / Deniz yüzeyinden yükseklik.
MLU

Mid-life update / Askeri veya yolcu uçaklarında faydalı ömür ortalarında servis ve kabiliyetleri arttırmak, ömrünü uzatmak amacı ile yeni ilaveler, bakım ve güçlendirmeler yapılması.

MLW

Maximum landing weight / Azami iniş ağırlığı. Bir uçağın inmeden önce yakması veya boşaltması gereken (jettison) yakın miktarının üzerindeki ağırlığa sahip olması.

MODE A Bir çeşit verici, uçağın kimliğinin belirlenmesini sağlar.
MODE C

Bir çeşit vereci, uçağın kimliğinin yanında irtifasını da belirlenmesini sağlayan verici (transponder).

MODE S

MODE A ve MODE C'nin sahip olduklarının yanında, dijital bütünleştirme yeteneğine sahip transponder.

MOGAS Mobile gas / Araç benzini. Bazı uçak motorlarında kullanma izni vardır.
MPA Man powered aircraft / İnsan gücü ile uçan hava araçları.
MRW

Maximum ramp weight / Bir uçağın kalkabileceği azami ağırlıktan daha fazlası. Pist başına gidene kadar ve kalkış izni alana kadar geçen beklemede yakabileceği  yakıtın ağırlık fazlası.

MSA Minimum safe altitude / Asgari emniyet irtifası.
MSL Mean sea level / Deniz yüzeyinden yükseklik.
MTOW

Maximum take-off weight / Azami kalkış ağırlığı bir uçağın yakıt ve  alabileceği yükle birlikte sertifikasında belirtilen kalkış ağırlığı.