Ben Kimim

 
 
 
 

b. 1920 Yılında Askeri Harekât;

 

(1) Batı Cephesi:

Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kurulan ordu yeterli eğitim, silah ve savaş gücüne sahip değildi. Beş yıl süren Birinci Dünya Savaşı'ndan yenik olarak çıkan Türk ordusu yorgun, bitkin, yokluk içinde ve silahsız kalmıştı. Fakat en büyük silahı kurtuluşa olan inancı ve imanıydı.

 

(2) Yunan Kuvvetlerinin İleri Harekâtı.

Yunan ordusu 22–23 Haziran 1920'de Milne Hattı'ndan ileri harekete geçerek iki piyade tümeni, bir süvari alayı ile İzmir'in kuzeyinden, iki piyade tümeni, bir süvari alayı ile de doğusundan ve bir piyade tümeniyle güneyinden ilerlemeye başladı. 30 Haziran 1920'de Balıkesir'e girdi. Temmuz başlarında Bandırma, Kırkağaç ve Soma işgal edildi. Bandırma'ya çıkan bir Yunan Tümeni Karacabey-Kırmastı hattına kadar ilerledi. 56 ncı Türk Tümeni'nin direnişine rağmen Yunanlılar 8 Temmuz 1920'de Bursa'ya girdi. Bu sıralarda İzmir doğusunda 23 ncü Türk Tümeni ile çarpışan Yunan kuvvetleri Alaşehir'i ele geçirip Eşme dolaylarına vardı. Büyük Menderes vadisindeki 57 nci Tümen başarı sağlayamadığından Nazilli düştü.

 

(3) Cephenin Bölünüşü:

Başkomutanlık emriyle 3 Kasım 1920'de Batı Cephesi ikiye bölündü. Bu cepheler Albay İsmet (İNÖNÜ)'nün komuta ettiği "Batı Cephesi" ile Albay Refet (BELE)'nin sorumluğundaki "Güney Cephesi" idi. Bütün milis kuvvetleri, bu iki cephe komutanlığı emrine verildi. Güney Cephesi Milis Komutanlarından Demirci Mehmet Efe başlangıçta bu emre uyar göründü ise de, Çerkez Ethem'in kışkırtması sonucu isyan etti.

Üzerine gönderilen birliklerin baskısı ile 30 Aralık'ta teslim oldu. İç isyanların bastırılmasında büyük başarılar gösteren Çerkez Ethem ise, Batı Cephesi Komutanlığı emrine girmek istemiyordu. Emrindeki birliklerin eğitimsiz olması nedeniyle; idare edilmeye ve kendi başına buyruk disiplinsiz hareketlerine göz yumulmaya çalışılıyordu. Ancak, 29 Aralık 1920'de Çerkez Ethem isyan etti ve Ankara ile irtibatını kesti.

Bu dönemde Türk Ordusu üç tümen ve bir süvari alayının eğitimini yaptırarak cepheye göndermişti. 23 ncü ve 4 ncü Tümenler de kısmen Batı Cephesi'ne katılmıştı.

 

(4) Doğu Cephesi:

21 Eylül 1920'de Ermeni kuvvetleri Doğu Anadolu'da hudutlarımıza saldırmıştı. 28 Eylül'de ise Kazım Karabekir Paşa'ya bağlı kuvvetler karşı taarruza geçti ve Ermenilere ağır darbeler indirerek Kars, Sarıkamış ve Gümrü'yü geri aldı.

14 Kasım 1920'de Ermeniler ateşkes antlaşması istedi ve 21 Aralık 1920'de Gümrü Anlaşması imzalandı. Kurtuluş Savaşı'nda kazanılan ilk başarı doğudaki bu galibiyet olmuştu. Milletin moralini yükselten önemli bir etki yapmıştı. Ayrıca, Doğuda barış gerçekleştikten sonra buradaki kuvvetlerin silah ve teçhizatı ile birlikte büyük kısmını Batı Cephesi'ne kaydırma imkânı doğmuştu.

 

(5) Batı Cephesi Hava Birlikleri:

Millî Savunma Bakanlığı 13 Haziran 1920 tarihli emri ile Konya Uçak İstasyonu'nun Eskişehir'e naklini istemişti. 2 Temmuz 1920'de Batı Cephesi Komutanlığı teşkil edilince henüz Eskişehir'e intikal etmemiş olan 1 nci Uçak Bölüğü Cephe Komutanlığı emrine verilmişti.

 

Batı Cephesi Emrindeki 1 nci Uçak Bölüğü (Ağustos-Aralık 1920)

 

Bölük Komutanları:

 

Deniz Pilot Yüzbaşı Ahmet Nuri / Ağustos

 

Rasıt Yüzbaşı İsmail Hakkı

 

Rasıt Yüzbaşı Muhsin (ALPAGOT)

   
 

Pilotlar:

 

Üsteğmen Hüseyin Avni (ARIKÖK)

 

Üsteğmen Sabri

 

Sivil Hayrettin

 

Sivil Hasan Fehmi

 

Sivil Remzi

 

Sivil Fazıl

 

Sivil Vecihi (HÜRKUŞ) / Geçici olarak 2 nci Bölük'ten geldi.

   
 

Rasıtlar:

 

Üsteğmen Hasan Basri (BİLGİN)

 

Teğmen Sıtkı (TANMAN)

 

Teğmen Yusuf Kenan

 

Teğmen Celal (BAYRAKTAROĞLU)

 

Teğmen Süleyman Sırrı / Fotoğrafçı

   
 

Uçaklar:

 

2 adet ALBATROS D-III / 31 Ağustos'ta kırıldı.

 

ALBATROS D-IV / Faal

 

PFALZ D-III / Faal

 

AEG C-IV / Konya'ya gönderildi, kırım geçirdi.

 

2 adet RUMPLER C-VII / 30 Ağustos'ta kırım geçirdi.

 

DFW C-V / 29 Ağustos'ta kırım geçirdi.

 

(6) Batı Cephesi 1 nci Uçak Bölüğü'nün Harekâtı (1920):

Konya Uçak İstasyonu'nda 1920 yılı Ağustos ayı ortalarına doğru iki av ve iki keşif uçağı uçuşa hazırlanıyordu. Bu dört uçak ile bir uçak bölüğünün kadrosu tamamlanmak üzere iken Batı Cephesi Komutanlığının 22 Ağustos 1920 tarihli şifresi ile bu yeni bölüğün Konya'dan trenle hemen Eskişehir'e hareketi emredildi.

Eskişehir (Muttalip)'e henüz gelmiş bulunan 1 nci Uçak Bölüğü'nün 29 Ağustos 1920 gününden itibaren uçuşlara başlayacağı ve bir yanlışlığa meydan verilmemesi için uçak tanıma işaretlerini cephedeki birlik komutanlıklarına acele bildirilmesi amacıyla bir emir yayınlandı.

Bölüğün Eskişehir'e gelişinden iki gün sonra yağan şiddetli yağmurlar neticesi, uçakların yüzeylerinde bulunan Konya yapısı emayitler ve tutkallar bozulmuş, açıkta park etmiş olan uçaklar ile malzemeler de yağış sebebiyle hasar görmüştü.

29 Ağustos 1920'de Üsteğmen Avni (ARIKÖK) ile Rasıt Teğmen Sıtkı (TANMAN) öğleden sonra DFW C-V tipi silahlı keşif uçağı ile Bursa'ya beyanname atmak üzere görevlendirildiler. Uçak meydan üzerinde 150–200 metre yükseldikten sonra yağan yağmurlar sebebiyle ıslanan gövde ve kanat bezleri hava tesiri ile yırtılıp ayrıldığından uçuşa tesir etmiş, bunun neticesi meydana dönerek mecburi inişe geçen uçak da ağır bir iniş sonucu kırılmış ve personel kurtulmuştu. Kaza sonucu yaralanan Üsteğmen Avni (ARIKÖK) daha sonra Yüzbaşı olarak malulen emekliye sevk edilmiş ve bir süre Toprak Mahsulleri Ofisi'nde çalışmıştı.

30 Ağustos 1920 günü 1 nci ve 61 nci Tümenlerin Ümitalan Köyü, Kolkal hattındaki düşmana karşı yapacakları harekât için hava keşfi istendi. Keşif sonrası hazırlanacak raporun İnegöl'ün doğusundaki tek bir bina olan gazhanenin avlusuna atılması 1 nci Tümen Komutanı Hüseyin Rahmi tarafından istenmişti.30 Ağustos sabahı eldeki tek bir keşif uçağı olan RUMPLER C-VII havalandı. Fakat Bozüyük İstasyonu üzerinde karbüratöre giden benzin borusunun kırılması sonucu İnönü civarına mecburi iniş yapıldı. Aynı gün saat 15.00'da Sivil Pilot Vecihi; ALBATROS av uçağı ile Eskişehir - Bozüyük - Pazarcık - İnegöl bölgelerinin keşfini yaptı.

31 Ağustos 1920 günü av uçaklarından biri Eskişehir üzerinde uçuş yaptıktan sonra inişte pilotaj hatası sebebiyle kırıldı. Üst üste gelen kazaların bakım-onarım hatalarından ileri geldiğine hükmedilerek bakımların yapıldığı Konya Uçak İstasyon Komutanı Deniz Pilot Yüzbaşı Ahmet Nuri görevinden alınarak yerine Rasıt Yüzbaşı İsmail Hakkı atanmıştı.

Bu sıralarda Yunan uçakları ara sıra Eskişehir'e kadar geliyorlardı. Bir seferinde Padişah ve Halife'nin dilinden yazılmış beyannameleri attıkları da görülmüştü. Eskişehir'de av uçağı ve av pilotu kalmadığından Batı Cephesi Komutanlığı Afyon'daki 2 nci Uçak Bölüğü'nden pilotu ile birlikte bir av uçağının Eskişehir'e gelmesini emretti. 2 nci Bölük Komutanlığı Sivil Pilot Vecihi'yi görevlendirdi.

4 Eylül 1920 günü Batı Cephesi Kurmay Başkanı Kurmay Yarbay Muzaffer (ERGÜDER) hava keşfi için 1 nci Uçak Bölüğü'ne şu emri verdi.

Uçuş: Eskişehir - Turgutlu-Yeniköy - Hamidiye - Emet hattı (dahil); Eskişehir - Alanyurt demiryolu hattı (dahil), Koçak-Hacımahmut - Cevrail (dahil); Gediz-Emet hattı (dahil) bölgelerinde yapılacaktır.

Görev:

— Kütahya-Efendi Köprüsü-Gediz Yolu ile Gediz - Emet yolu üzerindeki düşman harekâtı, varsa kuvvet özellikleri,

— Efendi Köprüsü etrafından halen duran düşman kıtaları, sınıf ve özellikleri,

— Hacıköy’den kuzeye giden yollar üzerinde düşman harekâtı,

— Düşman kıtaları görülen yerlere Rumca bildiri atılması.

Görevi yapacak olan personel; Pilot Behçet, Salim, Rasıt M. Sıtkı'dır.

 

(7) Genelkurmay Başkanlığının Havacıları Suçlayan Emri:

Genelkurmay Başkanı İsmet Paşa (İNÖNÜ) 8 Eylül 1920 tarihinde Batı Cephesi Komutanlığına havacıları çok ağır şekilde suçlayan bir şifre gönderdi. Şifrede özetle; "Keşif yapamıyorlar, düşman keşiflerini durduramıyorlar. Uçak ve otomobil benzinleri arasında çok fark yoktur. O halde otomobil benzini kullanılmalı ve uçuşlar mutlaka yapılmalıdır. Savaş süresince Alman uçucuları faydalı olmuşlardır. Türk uçucular faydalı olamamışlardır. Aralarında uçanlar vardır. Uçmaktan çekinenler esas sınıflarına geri gönderilmelidir. Hiç uçan yoksa hava sınıfı lağvedilmelidir" deniliyordu. Kısaca havacılar korkaklık ve beceriksizlikle suçlanıyordu. Bu raporun Anadolu'ya geçen eski Hava Okulu idarecilerinden İstihkâm Binbaşı Veli Bey tarafından telkin edildiği iddia edilmişti. Yeşilköy'de Hava Okulu Komutanlığı da yapan bu subay havacılar tarafından hiç sevilmemiştir.

Cephe ihtiyacı ve durum bu şifreyi haklı gösterebilir, fakat imkânlar dolayısıyla daha fazlasını yapmak mümkün değildi. Kırık dökük durumdaki uçaklarla havalanmak bile havacılarımızın cesaretini göstermekteydi. Batı Cephesi Komutan Vekili Tuğgeneral Kazım bu şifreyi şu şekilde cevaplandırdı. "Benzin o kadar azdır ki, çok önemli durumlarda uçaklar havalanmaktadır. Emayit ihtiyacı çok hayati bir sorundur, mutlaka bulunup gönderilmelidir."

Konya'da yapılan alaşım kısmen başarılı olmuşsa da, içindeki eksik maddeler sebebiyle kanat bezlerinin çürümesine sebep oluyordu. Bu yüzden emayit ihtiyacının karşılanması için İstanbul'daki gizli teşkilata emir verilerek, her ne pahasına olursa olsun emayit bulunması ve Anadolu'ya gönderilmesi istendi. Doğudaki bomba ve çivilerin de Batı Cephesine gönderilmesi emredildi.

Ekim 1920'de Konya'da başlayan Bozkır isyanını bastırmak amacıyla trenle gönderilen keşif uçağı deneme uçuşu sırasında kırıldı. 1920 yılında 1 nci Uçak Bölüğünün başarılı bir faaliyeti olmamıştı.

Bu keşif görevine 5 Eylül 1920 günü bakım ve onarımı yeni tamamlanmış olan RUMPLER C-VII uçağı gönderildi. Uçağın motoru Alanyurt İstasyonu civarında Çetinkaya'daki engebeli arazi üzerinde durdu. Uçak Alanyurt - Kütahya arasında ufak bir düzlüğe inebilmiş ve trenle Eskişehir'e getirilmişti.

 
(8) Uçak Benzini:

Yurt sathında bulunamayan benzin Rusya ve kısmen de İtalya'dan sağlanıyordu. 68 oktanlı olan benzin uçak bölüklerine arabalarla veya hayvan sırtında ulaştırılıyordu.

 

(9) Batı Cephesi'nde 2 nci Uçak Bölüğünün Harekâtı (1920):

2 nci Uçak Bölüğü Temmuz 1920 sonunda üç av uçağı ile Uşak'ta göreve başladı. Bölük uçaklarına Yüzbaşı Fazıl'ın isteği ile uçak gövdesinin her iki yanına; Pençelerinde bomba taşıyan uçar vaziyette birer Kartal resmi çizilmişti. Uçak gövdesindeki Kartal resimleri sebebiyle bu birliğe "Kartal Müfrezesi" adı verilmişti. Bu birlik Türk Hava Kuvvetleri'nde amblem kullanan ilk uçuş birliği olmuştu.

 

2 nci Uçak Bölüğünün Personel ve Uçak Durumu:

 

Bölük Komutanı:

 

Pilot Yüzbaşı Fazıl

   
 

Pilotlar:

 

Teğmen Halil (ZİVER)

 

Sivil Vecihi (HÜRKUŞ)

 

Sivil Behçet

 

Sivil Hayrettin

   
 
Rasıtlar:
 

Yüzbaşı M. Nuri

 

Yüzbaşı Sırrı

 

Üsteğmen Sabri (BİLGİN)

 

Üsteğmen Hamdi (ÇAYPINAR)

 

Teğmen Bahattin

 

Teğmen Osman Nuri (BAYKAL)

 

Teğmen Ömer Avni (OKAR)

   
 

Uçaklar:

 

ALBATROS D-III 2 adet (1 adedi Eylül 1920'de 1 nci Bölüğe gönderildi)

 

PFALZ D-III 1 adet (Adı: Güzel Bursa)

 

AEG C-IV/Keşif 1 adet (Uşak'ta yakıldı)

 

AVRO 5041 adet (Adı: Ganimet)

Halil ve Vecihi

 
 

(10) Batı Cephesi 2 nci Uçak Bölüğünün(Kartal Müfrezesi) Harekâtı (1920):

ALBATROS D-III ve PFALZ D-III'den kurulu 2 nci Uçak Bölüğü Yüzbaşı Fazıl'ın komutasında Temmuz 1920 sonunda Uşak Bölgesi'ne intikal etti. Bölüğün uçucuları yetenekli ve tecrübeli pilotlardı. Fakat pilotlar; Halil ve Vecihi Ekim 1918'den beri (1 yıl, 9 ay gibi uzunca bir süre) uçmamışlardı.

Müfrezenin Uşak'ta yerleşmesinden iki hafta sonra, Konya'da onarımı tamamlanan bir adet AEG C-IV keşif uçağı daha müfrezeye katıldı. Kartal Müfrezesi, 23 ncü Tümen emrine verildi. Tümen Komutanı Albay İzzettin Haziran 1920'de Yunanlılar Salihli, Alaşehir ve Kula'yı aldıktan sonra Demirci ve Simav yönünde ilerlemeye başlamıştı. Çerkez Ethem'in birinci seyyar kuvvetleri Simav ve Demirci'yi Yunanlılardan kurtardı. Düşman yeni takviyeler alarak Ağustos ayında seyyar kuvvetlere karşı harekâta geçti.

 

(11) Kurtuluş Savaşı'nın İlk Uçuşu:

2 nci Uçak Bölüğü (Kartal Müfrezesi) muharebe görevine Sivil Pilot Vecihi'nin 15 Ağustos'ta Kula - Alaşehir yöresini keşfiyle başladı. Vecihi kısa bir süre içinde, 13 sorti daha yaparak 20 saatlik muharebe uçuşunu tamamladı. Bu süre günümüzdeki harbe hazırlık gibi, pilotun yeterli muharebe uçuş tecrübesi için bir ölçü idi. Alaşehir, Elvanlar, Demirci, Simav bölgeleri havadan keşfedildi. Demirci bölgesindeki muharebelerde alçak irtifadan düşmana makineli tüfek ile taarruz edildi. 20 Ağustos 1920'de Halil ve Vecihi iki bir kol halinde Simav yöresinin keşfini yaptılar. Aynı gün saat 18.00'da keşfe çıkan Vecihi, Demirci bölgesinde düşman karargâhını gördü ve bombaladı. Yunan Generali Neder, Kurtuluş Savaşı hatıralarında bu olayı şöyle anlatmıştı.

"Aynı gün saat 10.15'te iki bin Türk askeri Demirci'deki bölüklerimize taarruz etti. Cepheyi yarmak istiyorlardı. Simav yönünden gelen bir Türk uçağı Demirci'de bulunan birliği ve birliğin yedek kuvvetlerini bombaladı."

O günlerin bombardıman görevlerinde kullanılan av uçakları pilot yerinin hemen sağ ve sol dış kenarlarına her birinde 10 kilogramlık bomba bulunan iki bomba taşıyacak şekilde tadil edilmişti. Bu tertibat basit iki yaylı çemberden ibaret olup, bu çemberler uçağın gövdesine tespit edilmişti. Pilot bu tertibata bağlı kolu çekince çemberlerdeki emniyet pimleri çıkıyor, bomba serbest kalıyordu. Av uçakları o devirde keşif uçaklarından daha yüksek performansta idiler. Av uçaklarının görevi düşman keşiflerine mani olmak, kendi keşif uçaklarımızı ve kendilerini düşman av uçaklarından korumaktı. Yapılan tadilat av uçaklarını rol bakımından günümüzün av/bombardıman tipi uçakları seviyesine çıkarmıştı.

21 Ağustos 1920'de Pilot Yüzbaşı Fazıl ve Sivil Pilot Vecihi av uçakları ile Demirci bölgesi üzerinde uçarak muharebe sahasında Yunan kuvvetlerini bomba ve makineli tüfek ateşine tuttular. Uşak'ın Yunan kuvvetlerinin eline geçmesinden birkaç gün önce AEG C-IV tipi keşif uçağı bölgeye gelmişti. Uçak, uçuşa hazırlandığı sırada Yunan kuvvetlerinin hızla ilerlediği görüldü. Uçağın düşmanın eline geçmesini önlemek amacıyla bu uçak yakılmıştı. 29 Ağustos 1920'de Uşak düşman eline geçmiş, Kartal Müfrezesi Afyon'a çekilmişti.

Kartal Müfrezesi 12 nci Kolordu emrinde Uşak - Gediz bölgesinin keşfi için sürekli olarak uçuşlarına devam etti. Bölüğün, 4 Eylül 1920 tarihinde 12 nci Kolordu Komutanlığı kanalı ile Batı Cephesi Komutanlığı'ndan istediği bir aylık yakıt ve malzeme isteği şöyleydi.

— 5 ton uçak benzini, 500 kilogram motor yağı, 20 kilogram gres yağı ve 20 kilogram emayit.

Afyon'a çekilen Kartal Müfrezesi bundan sonra 2 nci Uçak Bölüğü olarak adlandırılmıştı. Eylül 1920'de Vecihi'nin(HÜRKUŞ) İstanbul'da bulunan yakınları İstanbul Hükümeti'nin rahat vermemesi nedeniyle Eskişehir'e kaçmak zorunda kalmışlardı. ALBATROS D-III ile Eskişehir'e giden Vecihi 2 nci Uçak Bölüğünden ayrılıp Batı Cephesi Komutanının oluru ile 1 nci Uçak Bölüğüne katıldı.

Zaman, zaman İngiliz ve Fransız uçakları gelip padişah ve şeyhülislamın fetvalarını atıyorlardı.

Bu sıralarda yolunu şaşırdığı için yakıtı biten AVRO 504 tipi İngiliz yapısı 80 beygir motor gücündeki bir Yunan keşif uçağı, Çine'ye mecburi iniş yaptı, mürettebatı esir edilerek uçak ele geçirildi. 2 nci Uçak Bölük Komutanı Yüzbaşı Fazıl bir makinistle Çine'ye gitti. Uçağı uçuşa hazırladıktan sonra Afyon'a getirdi. Ganimet adı verilen uçak uçuş tavanı düşük olduğundan muharebe uçuşlarına elverişli değildi. Eğitim, irtibat görevlerinde bir süre kullanıldı. Bu arada bir de kırım geçirdi.

Avro-504 "Ganimet"

 

(12) Doğu Cephesi Hava Birlikleri:

 

(a) 15 nci Uçak Bölüğü (Horasan Müfrezesi):

Mayıs 1920 sonunda Erzurum İstasyonu'nun lağvedilmesiyle, doğu bölgesindeki 7 nci ve 8 nci Uçak Bölükleri birleştirilerek 15 nci Uçak Bölüğü kuruldu. 15 nci Uçak Bölüğü bünyesinde, Birinci Dünya Savaşı'ndan kalma iki harap ALBATROS C-III ile çoğu uçamaz durumda olan 11 adet NİEUPORT, FARMAN ve MORANE tipi Rus uçakları bulunuyordu. 15 nci Uçak Bölüğünün Horasan Meydanı'nı kullanışı, Horasan Müfrezesi olarak anılmasına sebep olmuştu.

 

(b) Erzincan Uçak İstasyonu:

Birinci Dünya Savaşı sonunda Irak'tan, Musul - Mardin ve Diyarbakır yolu ile Elazığ'a çekilebilmiş olan 2 nci Uçak Bölüğünün, uçak malzemeleri ile aralarında teknik eleman bulunmayan Bölük personeli Elazığ'da bir uçak istasyonu yaratma gayretinde bulunmuşlardı. Ancak, 13 Haziran 1920 tarih ve 328 sayılı Millî Savunma Bakanlığı emri ile bu istasyonun 2 nci Sınıf Uçak İstasyonu olarak Erzincan'da kurulması emredilmişti.

Erzincan İstasyonu'nda Musul'dan getirilen iki adet ALBATROS D-III, dört adet kırık dökük HALBERSTAD D-V av uçağı ile bir adet AEG C-IV keşif uçağı olmak üzere toplam yedi uçak vardı.

Diyarbakır'daki Elcezire Cephe Komutanlığı emrinde şeklen bir hava birliği mevcut olmasına rağmen hiç bir uçuş görevi yapamamıştı. 15 nci Kolordu Komutanlığı tarafından Erzurum'da kurulan 15 nci Uçak Bölüğü rasıtlarından Üsteğmen Arif Hikmet (BÜKE) başkanlığında, Sivil Pilot Hüsnü, Basri (ALEV), bir makinist ve bir marangoz ustası, Elazığ'daki uçakların durumunu incelemek üzere Elazığ'a gönderildi. Yollar bozuk olduğundan Erzurum'dan Elazığ'a bir ayda varabildiler. Elazığ'da bir kiremit imalathanesinde depo edilmiş altı uçak buldular. Benzin bulunmadığından, Erzurum'dan benzin getirtildi. Mevcut altı uçaktan iki HALBERSTAD D-III uçağının faal duruma getirilebileceği tespit edildi. Bu uçakların tamiratı iki ay içinde tamamlandı ve uçuş denemeleri başarılı oldu. Onarılan iki uçak uçurularak Erzincan'a götürüldü. Benzin ikmali yapıldıktan sonra Erzurum'un Hasankale doğusundaki Horasan Meydanı'na intikal ettirildi.

 

(c) Doğu Harekâtı:

Mondros Ateşkes Anlaşması'ndan itibaren doğudaki Ermeniler İtilaf Devletlerinden gördükleri yardım üzerine, ellerinden silahları alınmış Türklere yer, yer saldırıyorlardı. Bunun üzerine Türkiye Büyük Millet Meclisi, doğu illerinde kısmî seferberlik ilan ederek, Ermeni harekâtına karar verdi. Doğuda 15 nci Kolordunun Ermeni kuvvetlerine karşı başlattığı harekâtta, 15 nci Kolorduya bağlı 12 nci Tümeni 28 Eylül 1920'de keşif isteğinde bulundu.

 
 

(d) İlk Yer Panosunun Kullanılışı:

Bu keşif görevi esnasında, Karaurgan - Sarıkamış - Novoselim doğrultusunda bir keşif uçuşu yapıldı. Dönüşte Laloğlu - Verişen sırtları - Kumru Dağı - Akmezardağ - Yeniköy bölgelerinde Ermeni yürüyüş koluna rastlansaydı bunlara taarruz yapılacaktı. Keşif sonu raporu Akmezardağ'daki karargâh üzerine atıldı. Karargâhı belirtmek için arazi üzerine beyaz çarşaftan (+) şeklinde işaret kullanılmıştı. Bu durum ilk defa deneniyordu. 15 nci Uçak Bölüğünün bu keşfinde, düşman uçağına rastlanmadı. Bu arada Erzurum'da bulunan eski ALBATROS C-III uçaklarından birinin tamiri tamamlandığından kırılan bir uçak yerine Cephe Komutanlığı emrindeki 15 nci Uçak Bölüğüne verildi. Bölükte iki av ve bir keşif uçağı bulunuyordu.

 

(13) 15 nci Uçak Bölüğü'nün Ermenilere Karşı Harekâtı:

15 nci Uçak Bölüğü kara harekâtı başlamadan önce Sarıkamış bölgesinde çok başarılı ve ilginç keşifler yapmıştı. 15 nci Kolordunun Kars'a doğru ileri harekâtı sonucu 29 Eylül 1920'de Sarıkamış ve 30 Ekim 1920'de Kars, Türk Ordusu tarafından geri alındıktan sonra 15 nci Uçak Bölüğü önce Sarıkamış'a sonra Kars'a intikal etti ve cephedeki uçuşlarını sürdürdü. ALBATROS C-III tipi uçakla keşif yapılıyor, HALBERSTAD D-V'lerle de Ermeni uçaklarının hatlarımızı keşfetmesini önlüyor, Ermeni kuvvetlerini bombalayıp, makineli tüfek ateşine tutuyordu. Harekât süresince hiçbir kırım olmamıştı.

Ermeniler, bu savaş sırasında DE HAVİLLAND D-IV tipi bir keşif-bombardıman ve bir NİEUPORT av uçağı kullanıyor ancak Türk uçaklarıyla çarpışmaktan kaçınıyorlardı. Ermeni uçaklarının kokardı; kanatta mor-sarı-yeşil olmak üzere iç içe üç daire ve kuyrukta aynı renkler içi içe kareler şeklinde bulunuyordu. 15 Uçak Bölüğü Ermenilerle yapılan Gümrü Antlaşması'na kadar keşif ve taarruz görevlerini başarı ile yaptı. Bölüğün uçuşları 3 Aralık 1920'de sona ermişti.

 

(14) 15 nci Uçak Bölüğü'nün Konuş Yerleri, Personel ve Uçak Durumu:

 

Konuşlandığı Yerler:

 

Horasan, Sarıkamış, Kars

   
 

Bölük Komutanı:

 

Rasıt Üsteğmen Ahmet Rahmet

 

 

 

Pilotlar:

 

Astsubay Hasan Basri (ALEV) / Av pilotu

 

Astsubay Halim (CANKO) / Keşif pilotu

 

Astsubay Halil

 

Astsubay Hikmet

   
 

Rasıtlar:

 

Üsteğmen Tevfik (BEŞGÜL)

 

Üsteğmen Murat

 

Üsteğmen Arif Hikmet (BÖKE)

 

Üsteğmen İhsan (ORGUN)

 

Üsteğmen İsmail Rahmi (ÇORLU)

   
 

Uçaklar:

 

1 adet ALBATROS C-III / Silahlı Keşif

 

2 adet HALBERSTAD D-V / Av

 

(15) 1920 Yılında Hava Kuvvetleri Kadrosunda Bulunan Personel ve Görev Yerleri:

 

(a) Batıda Bulunanlar:

Sınıfı, Rütbesi

Adı Soyadı (**) Görevi
Topçu Binbaşı Latif (*)

-

Eskişehir Savaş Grç.Ypm.Md.İst.K.
Deniz Yüzbaşı Ahmet Nuri (*)

-

Uçak İstasyon Komutan Yardımcısı
Deniz Pilot Yüzbaşı Savmi Uçan M.S.B. Uçk.Ks.A. / Pilot
Hava Rasıt Yüzbaşı İsmail Hakkı (*)

-

Rasıt
Hava Rasıt Üsteğmen E. Nihat Sözeri Batı Cephesi K.lığı
Hava Pilot Üsteğmen H. Avni Arıkök Pilot
Hava Rasıt Üsteğmen Muhsin Alpagot Batı Cephesi K.lığı Uçk.Ks.A
Hava Rasıt Üsteğmen O. Tayyar

-

Rasıt, aynı zamanda pilotaj kursunda
Hava Rasıt Üsteğmen Rifat (*)

-

Savaş Sanayi Şubesi, Depo Müdürü
Hava Rasıt Üsteğmen M. Nuri

-

Rasıt
Hava Rasıt Üsteğmen Sabri

-

Rasıt
Hava Rasıt Üsteğmen İ. Ethem (*)

-

Rasıt
Hava Rasıt Üsteğmen Y. Kenan (*)

-

Rasıt
Hava Pilot Üsteğmen Ş. Hazım Ergökmen Fen Şube Müdürü
Rasıt Teğmen Sıtkı Tanman Fen Şube Müdürü
Rasıt Teğmen O. Nuri Baykal İstasyon K.lığı Refakat Subayı
Rasıt Teğmen İ. Hakkı Ang Rasıt
Rasıt Teğmen Esat Yarkınöz Rasıt
Rasıt Teğmen H. Hulki Gökdeniz Rasıt
Rasıt Teğmen Ö. Avni Okar Rasıt
Rasıt Teğmen H. Basri Bilgin Rasıt
Rasıt Teğmen Hamdi Çaypınar Rasıt
Sivil Behçet (*)

-

Pilot
Sivil Vecihi Hürkuş Pilot
Sivil Hayrettin - Pilot
Pilot Astsubay Halil - Pilot
Pilot Astsubay İhya - Pilot
Pilot Astsubay Kazım - Pilot
Pilot Astsubay İ. Zeki - Pilot
Alay Ustası A. Reşat   Makinist / 4 ncü sınıf
Alay Ustası H. Ruhi - Makinist
Sivil Eşref Atalay Makinist
Sivil İ. Kadri - -
Sivil Eşref Kasman Makinist
Deniz Astsubay İsmail - Makinist
Tüfek Ustası İsmail - Tüfek ustası / 4 ncü sınıf
Hava Üsteğmen H. Basri - İaşe Subayı
İdari Memur Sait - Tabur Yazıcısı
 

( * ) Şehit olanlar.

 

( ** ) Soyadı kanunundan sonra soyadı bilinenler.

 

(b) Doğuda Bulunanlar:

Rütbesi Adı Soyadı Görevi
Hava Pilot Yüzbaşı Abdullah

-

15 nci Uçak Bölüğü Komutanı
Hava Rasıt Üsteğmen Murat

-

Rasıt
Hava Rasıt Üsteğmen A.Hikmet Büke Rasıt
Hava Rasıt Üsteğmen A.Rahmet - Rasıt
Hava Rasıt Teğmen İhsan Orgun Rasıt
Hava Rasıt Teğmen Tevfik Beşgül Rasıt
Hava Rasıt Teğmen İ.Rahmi Çorlu Rasıt
Astsubay Basri Alev Pilot
Astsubay Halim Canko Pilot
Astsubay Halil - Pilot
Astsubay Hikmet - Pilot
Alay Ustası Osman - Bölük Baş Makinisti
Makinist İshak Avni Dural Bölük Baş Makinisti
Makinist Sabri - Bölük Makinisti
Alay Ustası Şaban - Bölük Marangoz Ustası
Ulaştırma Teğmen Basri - Ulaştırma Takım Komutanı
Hesap Memuru M.Hilmi - Bölük Hesap Memuru
Usta Ragıp - Tüfek Ustası / 4. Sınıf
 

(c) Güneyde Bulunanlar:

Rütbesi Adı ( * ) Soyadı Görevi
Hava Rasıt Üsteğmen Sabri - Bölük Komutan Vekili / Rasıt
Astsubay Cemal (*) - Pilot
Astsubay Sabri (*) - Pilot
 

( * ) Şehit olanlar.

 

(16) Güney Cephesinde Ele Geçen Fransız Uçağı:

Eylül 1920'de Adana dolaylarında yerden açılan ateş sonucu Breguet-14 tipi bir Fransız keşif-bombardıman uçağı mecburi iniş yaptı. Uçak sökülerek tamir için Konya İstasyonu'na gönderildi. Ancak, yedek parçası olmadığı için faal duruma getirilemedi.

Güney Cephesi'nde Rasıt Üsteğmen Sabri ve Astsubay Cemal irtibat görevi yapmaktaydı.

 

(17) Yurt İçinde Ayaklanmalar (1920):

1920 yılında Yurt içinde oluşan iç ayaklanmaların çokluğu dikkat çekicidir. İstanbul Hükümeti tarafından yayınlanan fetvaların (bildirilerin) kışkırtıcı rolü olduğu kesindi.

16 Şubat - 16 Mayıs 1920 2. Anzavur Ayaklanması
13 Nisan - 31 Mayıs 1920 1 nci Düzce Ayaklanması
18 Nisan- 25 Mayıs 1920 Kuvveyi İnzibatiye olayı
15 Mayıs - 27 Ağustos 1920 1 nci Yozgat Ayaklanması
20 Mayıs - 7 Haziran 1920 Cemil Çeto Ayaklanması
25 Mayıs - 21 Haziran 1920 Zile Ayaklanması
1 Haziran - 8 Haziran 1920 Milli Aşireti Ayaklanması
21 Temmuz - 30 Temmuz 1920 Çivril olayı
27 Haziran - 28 Haziran 1920 Kula olayı
19 Temmuz - 23 Haziran 1920 2 nci Düzce Ayaklanması
20 Temmuz - 20 Ağustos 1920 İnegöl olayı
5 Eylül - 30 Aralık 1920 2 nci Yozgat Ayaklanması
2 Ekim- 22 Kasım 1920 Konya Ayaklanması
1 Aralık - 30 Aralık 1920 Demirci Mehmet Efe olayı

Güney Anadolu'da Fransız işgaline karşı Urfa, Antep, Maraş ve Adana illerinde 1919 yılı başlarında silaha sarılmıştı. Yurdun her tarafında yer, yer milis çeteleri çarpışmaya başladı.

1920 yılı başında; Batıda Yunanlılara, Güneyde Fransızlara, Karadeniz Bölgesinde Pontus çetelerine, Doğuda Ermenilere karşı konuluyor ve Kurtuluş Savaşı devam ediyordu.