|
b. 1920 Yılında Askeri Harekât; |
|
Türkiye Büyük Millet Meclisi
tarafından kurulan ordu
yeterli eğitim, silah ve
savaş gücüne sahip değildi.
Beş yıl süren Birinci Dünya
Savaşı'ndan yenik olarak
çıkan Türk ordusu yorgun,
bitkin, yokluk içinde ve
silahsız kalmıştı. Fakat en
büyük silahı kurtuluşa olan
inancı ve imanıydı. |
|
(2) Yunan Kuvvetlerinin
İleri Harekâtı. |
|
Yunan
ordusu 22–23 Haziran 1920'de Milne Hattı'ndan ileri harekete geçerek iki
piyade tümeni, bir süvari alayı ile İzmir'in kuzeyinden,
iki piyade tümeni, bir süvari alayı ile de doğusundan
ve bir piyade tümeniyle güneyinden ilerlemeye başladı.
30 Haziran 1920'de Balıkesir'e girdi. Temmuz başlarında
Bandırma, Kırkağaç ve Soma işgal edildi. Bandırma'ya
çıkan bir Yunan Tümeni Karacabey-Kırmastı hattına kadar
ilerledi. 56 ncı Türk Tümeni'nin direnişine rağmen Yunanlılar
8 Temmuz 1920'de Bursa'ya girdi. Bu sıralarda İzmir
doğusunda 23 ncü Türk Tümeni ile çarpışan Yunan kuvvetleri
Alaşehir'i ele geçirip Eşme dolaylarına vardı. Büyük
Menderes vadisindeki 57 nci Tümen başarı sağlayamadığından
Nazilli düştü. |
Başkomutanlık emriyle 3
Kasım 1920'de Batı Cephesi
ikiye bölündü. Bu cepheler
Albay İsmet (İNÖNÜ)'nün
komuta ettiği "Batı Cephesi"
ile Albay Refet (BELE)'nin sorumluğundaki "Güney Cephesi" idi. Bütün
milis kuvvetleri, bu iki cephe komutanlığı emrine verildi.
Güney Cephesi Milis Komutanlarından Demirci Mehmet Efe
başlangıçta bu emre uyar göründü ise de, Çerkez Ethem'in
kışkırtması sonucu isyan etti. |
Üzerine gönderilen
birliklerin baskısı ile 30
Aralık'ta teslim oldu. İç
isyanların bastırılmasında
büyük başarılar gösteren
Çerkez Ethem
ise, Batı Cephesi Komutanlığı emrine girmek istemiyordu.
Emrindeki birliklerin eğitimsiz olması nedeniyle; idare
edilmeye ve kendi başına buyruk disiplinsiz hareketlerine
göz yumulmaya çalışılıyordu. Ancak, 29 Aralık 1920'de
Çerkez Ethem isyan etti ve Ankara ile irtibatını kesti. |
Bu dönemde Türk Ordusu üç
tümen ve bir süvari alayının
eğitimini yaptırarak cepheye
göndermişti. 23 ncü ve 4 ncü
Tümenler de kısmen Batı
Cephesi'ne katılmıştı. |
21 Eylül 1920'de Ermeni
kuvvetleri Doğu Anadolu'da
hudutlarımıza saldırmıştı.
28 Eylül'de ise Kazım
Karabekir Paşa'ya bağlı
kuvvetler karşı taarruza
geçti ve Ermenilere ağır
darbeler indirerek Kars,
Sarıkamış ve Gümrü'yü geri aldı.
|
14 Kasım 1920'de Ermeniler
ateşkes antlaşması istedi ve
21 Aralık 1920'de Gümrü
Anlaşması imzalandı. Kurtuluş Savaşı'nda kazanılan ilk
başarı doğudaki bu galibiyet olmuştu. Milletin moralini
yükselten önemli bir etki yapmıştı. Ayrıca, Doğuda barış
gerçekleştikten sonra buradaki kuvvetlerin silah ve
teçhizatı ile birlikte büyük kısmını Batı Cephesi'ne
kaydırma imkânı doğmuştu. |
|
(5) Batı Cephesi Hava Birlikleri: |
|
Millî
Savunma Bakanlığı 13 Haziran
1920 tarihli emri ile Konya
Uçak İstasyonu'nun
Eskişehir'e naklini
istemişti. 2 Temmuz 1920'de
Batı Cephesi Komutanlığı
teşkil edilince henüz
Eskişehir'e intikal etmemiş
olan 1 nci Uçak Bölüğü Cephe
Komutanlığı emrine
verilmişti. |
|
Batı Cephesi Emrindeki
1 nci Uçak Bölüğü (Ağustos-Aralık 1920)
|
|
Bölük Komutanları: |
|
Deniz Pilot Yüzbaşı Ahmet
Nuri / Ağustos |
|
Rasıt Yüzbaşı İsmail Hakkı |
|
Rasıt Yüzbaşı Muhsin (ALPAGOT) |
|
|
|
Pilotlar: |
|
Üsteğmen Hüseyin Avni (ARIKÖK) |
|
Üsteğmen Sabri |
|
Sivil Hayrettin |
|
Sivil Hasan Fehmi |
|
Sivil Remzi |
|
Sivil Fazıl |
|
Sivil Vecihi (HÜRKUŞ) /
Geçici olarak 2 nci Bölük'ten geldi. |
|
|
|
Rasıtlar:
|
|
Üsteğmen
Hasan Basri (BİLGİN) |
|
Teğmen Sıtkı (TANMAN) |
|
Teğmen Yusuf Kenan |
|
Teğmen Celal (BAYRAKTAROĞLU) |
|
Teğmen Süleyman Sırrı /
Fotoğrafçı |
|
|
|
Uçaklar: |
|
2 adet ALBATROS D-III /
31 Ağustos'ta kırıldı. |
|
ALBATROS D-IV / Faal |
|
PFALZ D-III / Faal |
|
AEG C-IV / Konya'ya gönderildi,
kırım geçirdi. |
|
2 adet RUMPLER C-VII / 30 Ağustos'ta kırım geçirdi. |
|
DFW C-V / 29 Ağustos'ta kırım geçirdi. |
|
|
(6) Batı Cephesi 1 nci Uçak Bölüğü'nün Harekâtı (1920): |
|
Konya Uçak İstasyonu'nda
1920 yılı Ağustos ayı
ortalarına doğru iki av ve
iki keşif uçağı uçuşa
hazırlanıyordu. Bu dört uçak
ile bir uçak bölüğünün
kadrosu tamamlanmak üzere
iken Batı Cephesi
Komutanlığının 22 Ağustos
1920 tarihli şifresi ile bu
yeni bölüğün Konya'dan
trenle hemen Eskişehir'e
hareketi emredildi. |
Eskişehir (Muttalip)'e henüz
gelmiş bulunan 1 nci Uçak
Bölüğü'nün 29 Ağustos 1920
gününden itibaren uçuşlara
başlayacağı ve bir
yanlışlığa meydan
verilmemesi için uçak tanıma
işaretlerini cephedeki
birlik komutanlıklarına
acele bildirilmesi amacıyla
bir emir yayınlandı. |
Bölüğün Eskişehir'e
gelişinden iki gün sonra
yağan şiddetli yağmurlar
neticesi, uçakların
yüzeylerinde bulunan Konya
yapısı emayitler ve
tutkallar bozulmuş, açıkta
park etmiş olan uçaklar ile
malzemeler de yağış
sebebiyle hasar görmüştü. |
29 Ağustos 1920'de Üsteğmen
Avni (ARIKÖK) ile Rasıt Teğmen Sıtkı (TANMAN) öğleden
sonra DFW C-V tipi silahlı keşif uçağı ile Bursa'ya
beyanname atmak üzere görevlendirildiler. Uçak meydan
üzerinde 150–200 metre yükseldikten sonra yağan yağmurlar
sebebiyle ıslanan gövde ve kanat bezleri hava tesiri
ile yırtılıp ayrıldığından uçuşa tesir etmiş, bunun
neticesi meydana dönerek mecburi inişe geçen uçak da
ağır bir iniş sonucu kırılmış ve personel kurtulmuştu.
Kaza sonucu yaralanan Üsteğmen Avni (ARIKÖK) daha sonra
Yüzbaşı olarak malulen emekliye sevk edilmiş ve bir
süre Toprak Mahsulleri Ofisi'nde çalışmıştı. |
30 Ağustos 1920 günü 1 nci
ve 61 nci Tümenlerin
Ümitalan Köyü, Kolkal hattındaki
düşmana karşı yapacakları harekât için hava keşfi istendi.
Keşif sonrası hazırlanacak raporun İnegöl'ün doğusundaki
tek bir bina olan gazhanenin avlusuna atılması 1 nci
Tümen Komutanı Hüseyin Rahmi tarafından istenmişti.30
Ağustos sabahı eldeki tek bir keşif uçağı olan RUMPLER
C-VII havalandı. Fakat Bozüyük İstasyonu üzerinde karbüratöre
giden benzin borusunun kırılması sonucu İnönü civarına
mecburi iniş yapıldı. Aynı gün saat 15.00'da Sivil Pilot
Vecihi; ALBATROS av uçağı ile Eskişehir - Bozüyük -
Pazarcık - İnegöl bölgelerinin keşfini yaptı. |
31 Ağustos 1920 günü av
uçaklarından biri Eskişehir
üzerinde uçuş yaptıktan
sonra inişte pilotaj hatası
sebebiyle kırıldı. Üst üste
gelen kazaların bakım-onarım
hatalarından ileri geldiğine
hükmedilerek bakımların
yapıldığı Konya Uçak
İstasyon Komutanı Deniz
Pilot Yüzbaşı Ahmet Nuri
görevinden alınarak yerine
Rasıt Yüzbaşı İsmail Hakkı
atanmıştı. |
Bu sıralarda Yunan uçakları
ara sıra Eskişehir'e kadar
geliyorlardı. Bir seferinde
Padişah ve Halife'nin
dilinden yazılmış
beyannameleri attıkları da
görülmüştü. Eskişehir'de av
uçağı ve av pilotu
kalmadığından Batı Cephesi
Komutanlığı Afyon'daki 2 nci
Uçak Bölüğü'nden pilotu ile
birlikte bir av uçağının
Eskişehir'e gelmesini
emretti. 2 nci Bölük
Komutanlığı Sivil Pilot
Vecihi'yi görevlendirdi. |
4
Eylül 1920 günü Batı Cephesi
Kurmay Başkanı Kurmay Yarbay
Muzaffer (ERGÜDER)
hava keşfi için 1 nci Uçak Bölüğü'ne şu emri verdi. |
Uçuş: Eskişehir -
Turgutlu-Yeniköy - Hamidiye - Emet
hattı (dahil); Eskişehir - Alanyurt demiryolu hattı (dahil),
Koçak-Hacımahmut - Cevrail (dahil); Gediz-Emet hattı (dahil)
bölgelerinde yapılacaktır. |
— Kütahya-Efendi
Köprüsü-Gediz Yolu ile Gediz
- Emet yolu üzerindeki
düşman harekâtı, varsa
kuvvet özellikleri, |
— Efendi Köprüsü etrafından
halen duran düşman kıtaları,
sınıf ve özellikleri, |
— Hacıköy’den kuzeye giden yollar üzerinde düşman
harekâtı, |
— Düşman kıtaları görülen
yerlere Rumca bildiri
atılması. |
Görevi yapacak olan
personel; Pilot Behçet,
Salim, Rasıt M. Sıtkı'dır. |
|
(7) Genelkurmay Başkanlığının Havacıları Suçlayan
Emri: |
|
Genelkurmay Başkanı
İsmet Paşa (İNÖNÜ) 8
Eylül 1920 tarihinde
Batı Cephesi
Komutanlığına havacıları
çok ağır şekilde
suçlayan bir şifre
gönderdi. Şifrede
özetle; "Keşif
yapamıyorlar, düşman
keşiflerini
durduramıyorlar. Uçak ve
otomobil benzinleri
arasında çok fark
yoktur. O halde otomobil
benzini kullanılmalı ve
uçuşlar mutlaka
yapılmalıdır. Savaş
süresince Alman
uçucuları faydalı
olmuşlardır. Türk
uçucular faydalı
olamamışlardır.
Aralarında uçanlar
vardır. Uçmaktan
çekinenler esas
sınıflarına geri
gönderilmelidir. Hiç
uçan yoksa hava sınıfı
lağvedilmelidir"
deniliyordu. Kısaca
havacılar korkaklık ve
beceriksizlikle
suçlanıyordu. Bu raporun
Anadolu'ya geçen eski
Hava Okulu
idarecilerinden İstihkâm
Binbaşı Veli Bey
tarafından telkin
edildiği iddia
edilmişti. Yeşilköy'de
Hava Okulu Komutanlığı
da yapan bu subay
havacılar tarafından hiç
sevilmemiştir. |
Cephe ihtiyacı ve durum
bu şifreyi haklı
gösterebilir, fakat
imkânlar dolayısıyla
daha fazlasını yapmak
mümkün değildi. Kırık
dökük durumdaki
uçaklarla havalanmak
bile havacılarımızın
cesaretini
göstermekteydi. Batı
Cephesi Komutan Vekili
Tuğgeneral Kazım bu
şifreyi şu şekilde
cevaplandırdı. "Benzin o
kadar azdır ki, çok
önemli durumlarda
uçaklar havalanmaktadır.
Emayit ihtiyacı çok
hayati bir sorundur,
mutlaka bulunup
gönderilmelidir." |
Konya'da yapılan alaşım
kısmen başarılı olmuşsa
da, içindeki eksik
maddeler sebebiyle kanat
bezlerinin çürümesine
sebep oluyordu. Bu
yüzden emayit
ihtiyacının karşılanması
için İstanbul'daki gizli
teşkilata emir
verilerek, her ne
pahasına olursa olsun
emayit bulunması ve
Anadolu'ya gönderilmesi
istendi. Doğudaki bomba
ve çivilerin de Batı
Cephesine gönderilmesi
emredildi. |
Ekim 1920'de Konya'da
başlayan Bozkır isyanını
bastırmak amacıyla
trenle gönderilen keşif
uçağı deneme uçuşu
sırasında kırıldı. 1920
yılında 1 nci Uçak
Bölüğünün başarılı bir
faaliyeti olmamıştı. |
Bu keşif görevine 5
Eylül 1920 günü bakım ve
onarımı yeni tamamlanmış
olan RUMPLER
C-VII uçağı gönderildi. Uçağın motoru Alanyurt İstasyonu
civarında Çetinkaya'daki engebeli arazi üzerinde durdu.
Uçak Alanyurt - Kütahya arasında ufak bir düzlüğe inebilmiş
ve trenle Eskişehir'e getirilmişti. |
Yurt
sathında bulunamayan
benzin Rusya ve kısmen
de İtalya'dan
sağlanıyordu. 68 oktanlı
olan benzin uçak
bölüklerine arabalarla
veya hayvan sırtında
ulaştırılıyordu. |
|
(9) Batı Cephesi'nde 2 nci Uçak Bölüğünün Harekâtı
(1920): |
|
2 nci
Uçak Bölüğü Temmuz 1920
sonunda üç av uçağı ile
Uşak'ta göreve başladı.
Bölük uçaklarına Yüzbaşı
Fazıl'ın isteği ile uçak
gövdesinin her iki
yanına; Pençelerinde
bomba taşıyan uçar
vaziyette birer Kartal
resmi çizilmişti. Uçak
gövdesindeki Kartal
resimleri sebebiyle bu
birliğe "Kartal
Müfrezesi" adı
verilmişti. Bu birlik
Türk Hava Kuvvetleri'nde
amblem kullanan ilk uçuş
birliği olmuştu. |
|
2 nci Uçak Bölüğünün Personel
ve Uçak Durumu:
|
|
Bölük Komutanı: |
|
Pilot Yüzbaşı Fazıl |
|
|
|
Pilotlar:
|
|
Teğmen Halil (ZİVER) |
|
Sivil Vecihi (HÜRKUŞ) |
|
Sivil Behçet |
|
Sivil Hayrettin |
|
|
|
Rasıtlar:
|
|
Yüzbaşı M. Nuri |
|
Yüzbaşı Sırrı |
|
Üsteğmen Sabri (BİLGİN) |
|
Üsteğmen Hamdi (ÇAYPINAR) |
|
Teğmen Bahattin |
|
Teğmen Osman Nuri (BAYKAL) |
|
Teğmen Ömer Avni (OKAR) |
|
|
|
Uçaklar: |
|
ALBATROS D-III 2 adet (1 adedi Eylül
1920'de 1 nci Bölüğe gönderildi) |
|
PFALZ D-III 1 adet (Adı: Güzel Bursa) |
|
AEG C-IV/Keşif 1 adet (Uşak'ta yakıldı) |
|
AVRO 5041 adet (Adı: Ganimet) |
|
|
Halil ve Vecihi
|
|
|
(10) Batı Cephesi 2 nci Uçak Bölüğünün(Kartal Müfrezesi)
Harekâtı (1920): |
|
ALBATROS D-III ve PFALZ
D-III'den kurulu 2 nci Uçak Bölüğü Yüzbaşı Fazıl'ın komutasında
Temmuz 1920 sonunda Uşak Bölgesi'ne intikal etti. Bölüğün
uçucuları yetenekli ve tecrübeli pilotlardı. Fakat pilotlar;
Halil ve Vecihi Ekim 1918'den beri (1 yıl, 9 ay gibi
uzunca bir süre) uçmamışlardı. |
Müfrezenin Uşak'ta
yerleşmesinden iki hafta
sonra, Konya'da onarımı
tamamlanan bir adet AEG C-IV keşif uçağı daha müfrezeye katıldı. Kartal
Müfrezesi, 23 ncü Tümen emrine verildi. Tümen Komutanı
Albay İzzettin Haziran 1920'de Yunanlılar Salihli, Alaşehir
ve Kula'yı aldıktan sonra Demirci ve Simav yönünde ilerlemeye
başlamıştı. Çerkez Ethem'in birinci seyyar kuvvetleri
Simav ve Demirci'yi Yunanlılardan kurtardı. Düşman yeni
takviyeler alarak Ağustos ayında seyyar kuvvetlere karşı
harekâta geçti. |
|
(11) Kurtuluş Savaşı'nın İlk Uçuşu: |
|
2 nci Uçak Bölüğü
(Kartal Müfrezesi)
muharebe görevine Sivil
Pilot Vecihi'nin 15
Ağustos'ta Kula -
Alaşehir yöresini
keşfiyle başladı. Vecihi
kısa bir süre içinde, 13
sorti daha yaparak 20
saatlik muharebe uçuşunu
tamamladı. Bu süre
günümüzdeki harbe
hazırlık gibi, pilotun
yeterli muharebe uçuş
tecrübesi için bir ölçü
idi. Alaşehir, Elvanlar,
Demirci, Simav bölgeleri
havadan keşfedildi.
Demirci bölgesindeki
muharebelerde alçak
irtifadan düşmana
makineli tüfek ile
taarruz edildi. 20
Ağustos 1920'de Halil ve
Vecihi iki bir kol
halinde Simav yöresinin
keşfini yaptılar. Aynı
gün saat 18.00'da keşfe
çıkan Vecihi, Demirci
bölgesinde düşman
karargâhını gördü ve
bombaladı. Yunan
Generali Neder, Kurtuluş Savaşı
hatıralarında bu olayı şöyle anlatmıştı. |
"Aynı gün saat 10.15'te
iki bin Türk askeri
Demirci'deki
bölüklerimize taarruz
etti. Cepheyi yarmak
istiyorlardı. Simav
yönünden gelen bir Türk
uçağı Demirci'de bulunan
birliği ve birliğin
yedek kuvvetlerini
bombaladı." |
O günlerin bombardıman
görevlerinde kullanılan
av uçakları pilot
yerinin hemen sağ ve sol
dış kenarlarına her
birinde 10 kilogramlık
bomba bulunan iki bomba
taşıyacak şekilde tadil
edilmişti. Bu tertibat
basit iki yaylı
çemberden ibaret olup,
bu çemberler uçağın
gövdesine tespit
edilmişti. Pilot bu
tertibata bağlı kolu
çekince çemberlerdeki
emniyet pimleri çıkıyor,
bomba serbest kalıyordu.
Av uçakları o devirde
keşif uçaklarından daha
yüksek performansta
idiler. Av uçaklarının
görevi düşman
keşiflerine mani olmak,
kendi keşif uçaklarımızı
ve kendilerini düşman av
uçaklarından korumaktı.
Yapılan tadilat av
uçaklarını rol
bakımından günümüzün
av/bombardıman tipi
uçakları seviyesine
çıkarmıştı. |
21 Ağustos 1920'de Pilot
Yüzbaşı Fazıl ve Sivil
Pilot Vecihi av uçakları
ile Demirci bölgesi
üzerinde uçarak muharebe
sahasında Yunan
kuvvetlerini bomba ve
makineli tüfek ateşine
tuttular. Uşak'ın Yunan
kuvvetlerinin eline
geçmesinden birkaç gün
önce AEG C-IV tipi keşif uçağı bölgeye gelmişti.
Uçak, uçuşa hazırlandığı sırada Yunan kuvvetlerinin
hızla ilerlediği görüldü. Uçağın düşmanın eline geçmesini
önlemek amacıyla bu uçak yakılmıştı. 29 Ağustos 1920'de
Uşak düşman eline geçmiş, Kartal Müfrezesi Afyon'a çekilmişti. |
Kartal Müfrezesi 12 nci
Kolordu emrinde Uşak -
Gediz bölgesinin keşfi
için sürekli olarak
uçuşlarına devam etti.
Bölüğün, 4 Eylül 1920
tarihinde 12 nci Kolordu
Komutanlığı kanalı ile
Batı Cephesi
Komutanlığı'ndan
istediği bir aylık yakıt
ve malzeme isteği
şöyleydi. |
— 5 ton uçak benzini,
500 kilogram motor yağı,
20 kilogram gres yağı ve
20 kilogram emayit. |
Afyon'a çekilen Kartal
Müfrezesi bundan sonra 2
nci Uçak Bölüğü olarak
adlandırılmıştı. Eylül
1920'de Vecihi'nin(HÜRKUŞ) İstanbul'da bulunan
yakınları İstanbul Hükümeti'nin rahat vermemesi nedeniyle
Eskişehir'e kaçmak zorunda kalmışlardı. ALBATROS D-III
ile Eskişehir'e giden Vecihi 2 nci Uçak Bölüğünden ayrılıp
Batı Cephesi Komutanının oluru ile 1 nci Uçak
Bölüğüne katıldı. |
Zaman, zaman İngiliz ve
Fransız uçakları gelip
padişah ve şeyhülislamın
fetvalarını atıyorlardı. |
Bu sıralarda yolunu
şaşırdığı için yakıtı
biten AVRO 504 tipi
İngiliz yapısı 80 beygir
motor gücündeki bir
Yunan keşif uçağı,
Çine'ye mecburi iniş
yaptı, mürettebatı esir
edilerek uçak ele
geçirildi. 2 nci Uçak
Bölük Komutanı Yüzbaşı
Fazıl bir makinistle
Çine'ye gitti. Uçağı
uçuşa hazırladıktan
sonra Afyon'a getirdi.
Ganimet adı verilen uçak
uçuş tavanı düşük
olduğundan muharebe
uçuşlarına elverişli
değildi. Eğitim, irtibat
görevlerinde bir süre
kullanıldı. Bu arada bir
de kırım geçirdi. |
|
Avro-504 "Ganimet"
|
|
|
(12) Doğu Cephesi Hava Birlikleri: |
|
|
(a) 15 nci Uçak Bölüğü (Horasan Müfrezesi): |
|
Mayıs 1920 sonunda
Erzurum İstasyonu'nun
lağvedilmesiyle, doğu
bölgesindeki 7 nci ve 8
nci Uçak Bölükleri
birleştirilerek 15 nci
Uçak Bölüğü kuruldu. 15
nci Uçak Bölüğü
bünyesinde, Birinci
Dünya Savaşı'ndan kalma
iki harap ALBATROS C-III ile
çoğu uçamaz durumda olan 11 adet NİEUPORT, FARMAN ve
MORANE tipi Rus uçakları bulunuyordu. 15 nci Uçak Bölüğünün
Horasan Meydanı'nı kullanışı, Horasan Müfrezesi olarak
anılmasına sebep olmuştu. |
|
(b) Erzincan Uçak İstasyonu: |
|
Birinci Dünya Savaşı
sonunda Irak'tan,
Musul - Mardin ve
Diyarbakır yolu ile
Elazığ'a
çekilebilmiş olan 2
nci Uçak Bölüğünün,
uçak malzemeleri ile
aralarında teknik
eleman bulunmayan
Bölük personeli
Elazığ'da bir uçak
istasyonu yaratma
gayretinde
bulunmuşlardı.
Ancak, 13 Haziran
1920 tarih ve 328
sayılı Millî Savunma
Bakanlığı emri ile
bu istasyonun 2 nci
Sınıf Uçak İstasyonu
olarak Erzincan'da
kurulması
emredilmişti. |
Erzincan
İstasyonu'nda
Musul'dan
getirilen iki
adet ALBATROS D-III, dört adet
kırık dökük HALBERSTAD D-V av uçağı ile bir adet AEG
C-IV keşif uçağı olmak üzere toplam yedi uçak vardı. |
Diyarbakır'daki Elcezire
Cephe Komutanlığı emrinde şeklen bir hava birliği mevcut
olmasına rağmen hiç bir uçuş görevi yapamamıştı. 15
nci Kolordu Komutanlığı tarafından Erzurum'da kurulan
15 nci Uçak Bölüğü rasıtlarından Üsteğmen Arif Hikmet
(BÜKE) başkanlığında, Sivil Pilot Hüsnü, Basri (ALEV),
bir makinist ve bir marangoz ustası, Elazığ'daki uçakların
durumunu incelemek üzere Elazığ'a gönderildi. Yollar
bozuk olduğundan Erzurum'dan Elazığ'a bir ayda varabildiler.
Elazığ'da bir kiremit imalathanesinde depo edilmiş altı
uçak buldular. Benzin bulunmadığından, Erzurum'dan benzin
getirtildi. Mevcut altı uçaktan iki HALBERSTAD D-III
uçağının faal duruma getirilebileceği tespit edildi.
Bu uçakların tamiratı iki ay içinde tamamlandı ve uçuş
denemeleri başarılı oldu. Onarılan iki uçak uçurularak
Erzincan'a götürüldü. Benzin ikmali yapıldıktan sonra
Erzurum'un Hasankale doğusundaki Horasan Meydanı'na
intikal ettirildi. |
Mondros Ateşkes
Anlaşması'ndan
itibaren
doğudaki
Ermeniler İtilaf
Devletlerinden
gördükleri
yardım üzerine,
ellerinden
silahları
alınmış Türklere
yer, yer
saldırıyorlardı.
Bunun üzerine
Türkiye Büyük
Millet Meclisi,
doğu illerinde
kısmî
seferberlik ilan
ederek, Ermeni
harekâtına karar
verdi. Doğuda 15
nci Kolordunun
Ermeni
kuvvetlerine
karşı başlattığı
harekâtta, 15
nci Kolorduya
bağlı 12 nci
Tümeni 28 Eylül
1920'de keşif
isteğinde
bulundu. |
|
(d) İlk Yer Panosunun Kullanılışı: |
|
Bu keşif görevi
esnasında, Karaurgan - Sarıkamış - Novoselim doğrultusunda bir
keşif uçuşu yapıldı. Dönüşte Laloğlu - Verişen sırtları
- Kumru Dağı - Akmezardağ - Yeniköy bölgelerinde Ermeni
yürüyüş koluna rastlansaydı bunlara taarruz yapılacaktı.
Keşif sonu raporu Akmezardağ'daki karargâh üzerine atıldı.
Karargâhı belirtmek için arazi üzerine beyaz çarşaftan
(+) şeklinde işaret kullanılmıştı. Bu durum ilk defa
deneniyordu. 15 nci Uçak Bölüğünün bu keşfinde, düşman
uçağına rastlanmadı. Bu arada Erzurum'da bulunan eski
ALBATROS C-III uçaklarından birinin tamiri tamamlandığından
kırılan bir uçak yerine Cephe Komutanlığı emrindeki
15 nci Uçak Bölüğüne verildi. Bölükte iki av ve bir
keşif uçağı bulunuyordu. |
|
(13) 15 nci Uçak Bölüğü'nün Ermenilere Karşı Harekâtı: |
|
15 nci Uçak
Bölüğü kara
harekâtı
başlamadan önce
Sarıkamış
bölgesinde çok
başarılı ve
ilginç keşifler
yapmıştı. 15 nci
Kolordunun
Kars'a doğru
ileri harekâtı
sonucu 29 Eylül
1920'de
Sarıkamış ve 30
Ekim 1920'de
Kars, Türk
Ordusu
tarafından geri
alındıktan sonra
15 nci Uçak
Bölüğü önce
Sarıkamış'a
sonra Kars'a
intikal etti ve
cephedeki
uçuşlarını
sürdürdü.
ALBATROS C-III tipi uçakla keşif yapılıyor, HALBERSTAD
D-V'lerle de Ermeni uçaklarının hatlarımızı keşfetmesini
önlüyor, Ermeni kuvvetlerini bombalayıp, makineli tüfek
ateşine tutuyordu. Harekât süresince hiçbir kırım olmamıştı. |
Ermeniler, bu
savaş sırasında
DE HAVİLLAND D-IV tipi bir keşif-bombardıman ve bir
NİEUPORT av uçağı kullanıyor ancak Türk uçaklarıyla
çarpışmaktan kaçınıyorlardı. Ermeni uçaklarının kokardı;
kanatta mor-sarı-yeşil olmak üzere iç içe üç daire ve
kuyrukta aynı renkler içi içe kareler şeklinde bulunuyordu.
15 Uçak Bölüğü Ermenilerle yapılan Gümrü Antlaşması'na
kadar keşif ve taarruz görevlerini başarı ile yaptı.
Bölüğün uçuşları 3 Aralık 1920'de sona ermişti. |
|
(14) 15 nci Uçak Bölüğü'nün Konuş Yerleri, Personel
ve Uçak Durumu: |
|
|
Konuşlandığı Yerler:
|
|
Horasan, Sarıkamış, Kars |
|
|
|
Bölük Komutanı:
|
|
Rasıt Üsteğmen Ahmet Rahmet |
|
|
|
Pilotlar: |
|
Astsubay Hasan Basri (ALEV) / Av pilotu |
|
Astsubay Halim (CANKO) / Keşif pilotu |
|
Astsubay Halil |
|
Astsubay Hikmet |
|
|
|
Rasıtlar:
|
|
Üsteğmen Tevfik
(BEŞGÜL) |
|
Üsteğmen Murat |
|
Üsteğmen Arif Hikmet (BÖKE) |
|
Üsteğmen İhsan (ORGUN) |
|
Üsteğmen İsmail Rahmi (ÇORLU) |
|
|
|
Uçaklar: |
|
1 adet ALBATROS C-III / Silahlı Keşif |
|
2 adet HALBERSTAD D-V / Av |
|
|
(15) 1920 Yılında Hava Kuvvetleri Kadrosunda Bulunan
Personel ve Görev Yerleri: |
|
Sınıfı, Rütbesi |
Adı
|
Soyadı (**) |
Görevi |
Topçu Binbaşı |
Latif (*) |
-
|
Eskişehir
Savaş Grç.Ypm.Md.İst.K. |
Deniz Yüzbaşı |
Ahmet Nuri
(*) |
-
|
Uçak
İstasyon Komutan Yardımcısı |
Deniz Pilot Yüzbaşı |
Savmi |
Uçan |
M.S.B. Uçk.Ks.A.
/ Pilot |
Hava Rasıt Yüzbaşı |
İsmail
Hakkı (*) |
-
|
Rasıt |
Hava Rasıt Üsteğmen |
E. Nihat |
Sözeri |
Batı
Cephesi K.lığı |
Hava Pilot Üsteğmen |
H. Avni |
Arıkök |
Pilot |
Hava Rasıt Üsteğmen |
Muhsin |
Alpagot |
Batı
Cephesi K.lığı Uçk.Ks.A |
Hava Rasıt Üsteğmen |
O. Tayyar |
-
|
Rasıt, aynı
zamanda pilotaj kursunda |
Hava Rasıt Üsteğmen |
Rifat (*) |
-
|
Savaş
Sanayi Şubesi, Depo Müdürü |
Hava Rasıt Üsteğmen |
M. Nuri |
-
|
Rasıt |
Hava Rasıt Üsteğmen |
Sabri |
-
|
Rasıt |
Hava Rasıt Üsteğmen |
İ. Ethem
(*) |
-
|
Rasıt |
Hava Rasıt Üsteğmen |
Y. Kenan
(*) |
-
|
Rasıt |
Hava Pilot Üsteğmen |
Ş. Hazım |
Ergökmen |
Fen Şube
Müdürü |
Rasıt Teğmen |
Sıtkı |
Tanman |
Fen Şube
Müdürü |
Rasıt Teğmen |
O. Nuri |
Baykal |
İstasyon
K.lığı Refakat Subayı |
Rasıt Teğmen |
İ. Hakkı |
Ang |
Rasıt |
Rasıt Teğmen |
Esat |
Yarkınöz |
Rasıt |
Rasıt Teğmen |
H. Hulki |
Gökdeniz |
Rasıt |
Rasıt Teğmen |
Ö. Avni |
Okar |
Rasıt |
Rasıt Teğmen |
H. Basri |
Bilgin |
Rasıt |
Rasıt Teğmen |
Hamdi |
Çaypınar |
Rasıt |
Sivil |
Behçet (*) |
-
|
Pilot |
Sivil |
Vecihi |
Hürkuş |
Pilot |
Sivil |
Hayrettin |
- |
Pilot |
Pilot Astsubay |
Halil |
- |
Pilot |
Pilot Astsubay |
İhya |
- |
Pilot |
Pilot Astsubay |
Kazım |
- |
Pilot |
Pilot Astsubay |
İ. Zeki |
- |
Pilot |
Alay Ustası |
A. Reşat |
|
Makinist / 4 ncü sınıf |
Alay Ustası |
H. Ruhi |
- |
Makinist |
Sivil |
Eşref |
Atalay |
Makinist |
Sivil |
İ. Kadri |
- |
- |
Sivil |
Eşref |
Kasman |
Makinist |
Deniz Astsubay |
İsmail |
- |
Makinist |
Tüfek Ustası |
İsmail |
- |
Tüfek ustası / 4 ncü
sınıf |
Hava Üsteğmen |
H. Basri |
- |
İaşe Subayı |
İdari Memur |
Sait |
- |
Tabur Yazıcısı |
|
|
( * ) Şehit olanlar.
|
|
( ** ) Soyadı kanunundan sonra
soyadı bilinenler.
|
|
Rütbesi |
Adı |
Soyadı |
Görevi |
Hava Pilot Yüzbaşı |
Abdullah |
-
|
15 nci Uçak Bölüğü Komutanı |
Hava Rasıt Üsteğmen |
Murat |
-
|
Rasıt |
Hava Rasıt Üsteğmen |
A.Hikmet |
Büke |
Rasıt |
Hava Rasıt Üsteğmen |
A.Rahmet |
- |
Rasıt |
Hava Rasıt Teğmen |
İhsan |
Orgun |
Rasıt |
Hava Rasıt Teğmen |
Tevfik |
Beşgül |
Rasıt |
Hava Rasıt Teğmen |
İ.Rahmi |
Çorlu |
Rasıt |
Astsubay
|
Basri |
Alev |
Pilot |
Astsubay
|
Halim |
Canko |
Pilot |
Astsubay
|
Halil |
- |
Pilot |
Astsubay
|
Hikmet |
- |
Pilot |
Alay Ustası |
Osman |
- |
Bölük Baş Makinisti |
Makinist |
İshak
Avni |
Dural |
Bölük Baş Makinisti |
Makinist |
Sabri |
- |
Bölük Makinisti |
Alay Ustası |
Şaban |
- |
Bölük Marangoz
Ustası |
Ulaştırma Teğmen |
Basri |
- |
Ulaştırma Takım
Komutanı |
Hesap Memuru |
M.Hilmi |
- |
Bölük Hesap
Memuru |
Usta |
Ragıp |
- |
Tüfek Ustası
/ 4. Sınıf |
|
Rütbesi |
Adı ( * ) |
Soyadı |
Görevi |
Hava Rasıt Üsteğmen
|
Sabri |
- |
Bölük Komutan
Vekili / Rasıt |
Astsubay
|
Cemal (*) |
- |
Pilot |
Astsubay
|
Sabri (*) |
- |
Pilot |
|
|
(16) Güney Cephesinde
Ele Geçen Fransız Uçağı: |
|
Eylül 1920'de
Adana
dolaylarında
yerden açılan
ateş sonucu Breguet-14 tipi bir Fransız
keşif-bombardıman uçağı mecburi iniş yaptı. Uçak sökülerek tamir
için Konya İstasyonu'na gönderildi. Ancak, yedek parçası
olmadığı için faal duruma getirilemedi. |
Güney
Cephesi'nde
Rasıt Üsteğmen
Sabri ve
Astsubay Cemal
irtibat görevi
yapmaktaydı. |
|
(17) Yurt İçinde Ayaklanmalar (1920): |
|
1920 yılında
Yurt içinde
oluşan iç
ayaklanmaların
çokluğu dikkat
çekicidir.
İstanbul
Hükümeti
tarafından
yayınlanan
fetvaların
(bildirilerin)
kışkırtıcı rolü
olduğu kesindi. |
16 Şubat - 16 Mayıs 1920
|
2. Anzavur Ayaklanması |
13 Nisan - 31 Mayıs 1920
|
1 nci Düzce Ayaklanması |
18 Nisan- 25 Mayıs 1920 |
Kuvveyi İnzibatiye olayı |
15 Mayıs - 27 Ağustos 1920 |
1 nci Yozgat Ayaklanması |
20 Mayıs - 7 Haziran 1920
|
Cemil Çeto Ayaklanması |
25 Mayıs - 21 Haziran 1920 |
Zile Ayaklanması |
1 Haziran - 8 Haziran 1920 |
Milli Aşireti Ayaklanması |
21 Temmuz - 30 Temmuz 1920
|
Çivril olayı |
27 Haziran - 28 Haziran
1920 |
Kula olayı |
19 Temmuz - 23 Haziran 1920
|
2 nci Düzce Ayaklanması |
20 Temmuz - 20 Ağustos 1920
|
İnegöl olayı |
5 Eylül - 30 Aralık 1920 |
2 nci Yozgat Ayaklanması |
2 Ekim- 22 Kasım 1920 |
Konya Ayaklanması |
1 Aralık - 30 Aralık 1920 |
Demirci Mehmet Efe olayı |
|
Güney Anadolu'da
Fransız işgaline
karşı Urfa,
Antep, Maraş ve
Adana illerinde
1919 yılı
başlarında
silaha
sarılmıştı.
Yurdun her
tarafında yer,
yer milis
çeteleri
çarpışmaya
başladı. |
1920 yılı
başında; Batıda
Yunanlılara,
Güneyde
Fransızlara,
Karadeniz
Bölgesinde
Pontus
çetelerine,
Doğuda
Ermenilere karşı
konuluyor ve
Kurtuluş Savaşı
devam ediyordu. |
|