|
(33) Genelkurmay'dan
Alınan Emir: |
|
17
Eylül 1922 tarihli
Genelkurmay emri ile
Konya'daki Müfettişlik ve
Adana'daki uçuş okulunun
İzmir'e intikalleri
emredildi. Uçuş Okulu eski
Ziraat Okulu binasına
yerleşti. |
|
(34) Hava Kuvvetleri'nde Hazırlanan
Yönerge: |
|
Hava
Müfettişliğinin İzmir'e
intikalini müteakiben Hava
Müfettişi ve birkaç uçucu
subayın iştiraki ile görev
talimatı hazırlandı.
Genelkurmay Başkanlığına
tasdik ettirildi. Talimata
"Uçak Birlik ve
Müesseselerinin Teşkilatı ve
İlk Hizmetleri için Talimat"
adı verildi. Ek olarak da
Hava Kuvvetlerine giren her
uçak için tutulması gereken
"Sicil Esas Defteri"
çıkarıldı. Talimatın
içindeki önemli kısımlar
şunlardı: |
—Uçaklara ad ve numara verilmesi,
uçak sicil defteri tutulması. |
—Uçak hizmetine tayin olunan erlerin
görevleri ve hangar hizmetleri. |
—Uçuş meydanlarında bulunması
gereken şartlar, meydan görevleri. |
—Bir uçak bölüğünün teşkilatı,
takımları ve inzibat. |
—Uçak bölük istasyonlarında
nöbetçiler. |
—Bir uçağın uçurulması. |
—Uçağın hazırlanmasında makinistin
görevleri. |
—Uçuş. |
—İniş hizmeti. |
—Uçak bölüğünün yerde toplanması
düzeni. |
—Uçak birliklerinde ikmal
malzemelerinin sarf usulü. |
—Bir uçak bölüğünün uçarak yer
değiştirmesi, yeni meydanlara
intikali. |
—Bir uçak birliğinde bulunması
gereken kayıt evrakı. |
|
|
(35) Kaçan
Yunanlıların Durumu: |
|
16
Eylül 1922'de yapılan hava
keşfinde Yunanlıların
Çeşme'yi boşalttıkları
tespit edildi. İzmir'den
kaçan Yunanlılar Urla ve
Çeşme'den donanma
himayesindeki nakliye
gemilerine binip
kaçıyorlardı. Yunanlıları
taciz etmek için yeterli
bomba bulunmuyordu. Cephe
Uçak Bölüğü Afyon'dan ileri
meydanlara intikal ederken
bir kısım onarım ve yedek
malzemesini Uşak'tan
Salihli'ye intikalde
akaryakıtının önemli bir
kısmını, Seydiköy'e
gelirken de bombalarının hepsini gerekli ulaştırma araçları
bulunmadığından ileri meydanlara taşıyamamıştı. Elinde iki atlı
arabadan başka imkânı yoktu. Üst makamların desteğine bağlı idi. |
|
(36) Uçak Bölüğünün Faaliyetleri: |
|
17 Eylül
1922'de Uşak ve Salihli'de
kalan son iki uçak uçarak Seydiköy'e getirildi. Rasıt Yüzbaşı Kenan, yer bakım
kademesi malzemelerini taşıyan kamyonlarla birlikte Seydiköy'e
geldi. Bölüğe ait diğer malzemeler henüz taşınamamıştı. |
18 Eylül
1922'deBatı Cephesi
Komutanlığı, bölüğe Midilli
ve Sakız adası civarındaki
düşman gemilerinin durumunun
keşfi ve bombalanması
görevini verdi. Fakat
muharebe uçuşları ve savaş
şartları altındaki ağır
çalışma temposu,
uçaklarımızı çok
yıpratmıştı. 120 saatlik
bakım süresini aşan motorlar
indirilmiş, uçakların çoğu
genel bakıma alınmıştı.
Yunanlılardan ganimet alınan
uçaklar hiç ele alınmamış,
hatta bir kısmının
kokartları bile
değiştirilmemişti. Görev
yapılamadı. |
20 Eylül
1922 günü Midilli'nin keşfi
için uçak gönderilebildi.
Adada Yunan ordusunun hiçbir
faaliyetinin olmadığı
görüldü. |
23 Eylül
1922'de Franklin Bauillon
başkanlığındaki müzakere
heyetinin İzmir'de bulunuşu
münasebetiyle şehir üzerinde
alçak irtifadan gösteri
uçuşları yapılması
emredildi. Heyet, sulh
anlaşması öncesi temaslarda
bulunmak üzere gelmişti. |
|
(37) Hava Kuvvetleri Müfettişi'nin Raporu: |
|
Ağustos
1922 ayının son haftasını
Cephe Uçak Bölüğü yanında
geçiren Büyük Taarruz ve
Başkomutan Meydan Savaşında
uçak bölüğünün harekât ve
faaliyetlerini yakından
izleyen Hava Kuvvetleri
Müfettişi Kurmay Yarbay
Muzaffer'in (ERGÜDEN) Milli
Savunma Bakanlığına gönderdiği 23 Eylül 1922 tarih ve 1179 sayılı
raporunda aşağıdaki hususlar yer alıyordu: |
—Yeni
gelen ve makineli tüfekleri
burada takılan Spad uçakları ile 25–26
Ağustos 1922 günleri hava üstünlüğü sağlanmıştır. Düşman keşif
uçakları keşfe devam edemediğinden harekâtımız örtülü kalmış, kendi
uçaklarımız mükemmel şekilde keşiflerini yapmışlardır. |
—Keşif
uçaklarımız iki tarafın
durumunu kusursuz olarak
tespit etmiş ve genel cephe
durumu hakkında çok faydalı
bilgiler vermişlerdir. |
—Keşif
uçaklarımız ilk düşman
çekilmesi başladığı zaman
Yunan tümenlerinin Eğret Köyü ve sonra da Uşak istikametinde,
kuzey grubunun Eskişehir-Bozöyük genel istikametinde çekilişlerini
ve bu bölgedeki birliklerimizin harekâtını tam olarak tespit etmek
suretiyle Batı Cephesi Komutanlığına gerekli bilgileri vermiştir. |
—Çekilen
düşman birliklerine tesirli
bomba ve makineli tüfek
taarruzları yapılmış ve
bilhassa çekilmenin ilk
günlerinde Uşak'ta bulunan
düşman kollarına ağır
kayıplar verdirilmiştir. |
—Harekât
sırasında av uçaklarımız bir
düşman uçağını düşürmüş,
ikisini de mecburi inişe
zorlamıştır. |
—Batı
Cephesinde Garipçe'de ele geçirilen bir
Breguet–14 B2, Seydiköy'de üç Nieuport, üç De Havilland uçağı
onarılmak suretiyle uçuşa hazır durumda cephe uçak bölüğüne
verilmiş, bir eğitim uçağı da Adana Uçuş Okuluna gönderilmek üzere
hazırlanmıştır. Bunlardan başka ele geçen gövde, kanat, motor ve
malzeme çok olup bunlardan keşif uçakları yapılacaktır. Yalnız
Uşak'ta 18.240 uçak bombası ele geçirilmiştir. |
—Harekât
sırasında cephe uçaklarının
ikmalini sağlamak için
Afyon'da bir harp uçak
istasyonu kurulmuştur. |
—Bölüğün
harekât sırasında değişik
sebeplerden dört uçağı
kırılmış, üçü hemen
onarılmıştır. Bölüğün
bugünkü kuvveti 16 uçak
olup, bunlardan iki bölüklü
bir grup teşkil edilmesi
Batı Cephesi Komutanlığına
arz edilmiş, ayrıca Konya'da
iki, Afyon'da beş uçak uçuşa
hazırlanmıştır. |
—Harekâtta ve özellikle
uçakların ileri meydanlara
intikalinde uçucular yer
hizmetlerinin yerine
getirilmesinde sıkıntı
çekmektedirler. Bu sebeple
malzeme ve yer
hizmetlerinden sorumlu
olacak kara birliklerinden
uçak bölüklerine birer Bölük
Komutan Yardımcısı verilmesi
ve ayrıca bir nakliye ve
muhabere müfrezesinin uçak
bölüklerine katılması ile
uçak bölüklerinde bulunan 16
uçaktan iki bölüklü bir uçak
grubu teşkilinin lüzumu
Genelkurmay Başkanlığına ve
Batı Cephesi Komutanlığına
arz olunmuştur. |
|
Hava Kuvvetleri Müfettişi |
|
Kurmay Yarbay Muzaffer |
|
|
(38) İlk Gösteri Uçuşları: |
|
23/24
Eylül 1922 günleri av
uçakları, Başkomutanlık ve
Batı Cephesi Komutanlığı
karargâhları üzerinden alçak
uçuş ile akrobasi
gösterileri yaptı. 24 Eylül
günü Bozcaada'ya gelen
muhtemelen Short–184 tipi
bir Yunan deniz uçağı
Ezine'nin 24 kilometre
güney-batısında Kösedere kıyısına inerek Türk
Kuvvetlerinin durumu hakkında soruşturma yapıp havalanmıştı. |
28 Eylül
1922 tarihinde Müttefik
Devletleri temsilen Gazi
Mustafa Kemal ile görüşmeye
gelen arabulucu Fransız
Franklin Bouillon'un beş gündür İzmir'de bulunduğu izlendi. |
28–30
Eylül 1922 arasında Seydiköy'deki Gaziemir
meydanından kalkan uçaklarımız İzmir semalarında ve bölgede gösteri
uçuşlarına devam ettiler. Bir yandan da alınan uçakların uçuşa
hazırlanmasına büyük bir hızla devam edilmekteydi. |
|
(39)
Türk Ordusunun İstanbul'a Girişi: |
|
Anadolu'yu kurtaran
büyük zaferden sonra 1
nci Ordu birlikleri
İstanbul'a barış veya
savaş yolu ile girmek
için İzmit'ten
Bostancı'ya kadar olan
sahaya yayılmıştı. Yunan
savaş gemileri 27 Eylül
1922 günü İstanbul'dan
ayrıldı.
|
Lozan'da
bir barış anlaşmasına
varılamadığı takdirde,
İstanbul'a zorla
girilecekti. 1 nci Tümen
Ordunun en ilerisinde
idi. Bu Tümen "Demir
Tümen" diye de
anılıyordu. Gebze
dolaylarında olduğu için
İstanbul'a ilk ayak atış
da Demir Tümene nasip
olmuştu. |
4
Ekim 1922 günü tümen
Gebze'den hareketle biri
sahil yolundan diğeri
kuzeyden iki koldan
İstanbul'a doğru
ilerliyordu. Şimdi
durumu, Demir Tümen
Komutanı General H.
Hüsnü'den (ERKİLET) dinleyelim: |
"Sahil yolunu takip eden
birlikler akşama doğru
Bostancı'ya ulaştı. O
akşam halk tümeni
evlerinde misafir etti.
Kuzeydeki kol da civar
köylerde geceledi.
Ertesi günü salah
Göztepe'ye gelindi.
Göztepe'de yalnız
çevreden değil Kadıköy
ve İstanbul'dan gelen
büyük bir halk topluluğu
ile karşılaşıldı. Tümen
topluluk önünden bir
geçit resmi yaparak,
Kadıköy-Haydarpaşa'ya
doğru ilerledi.
İstanbullular askere
çiçekler, buketler
atıyorlardı. |
5
Ekim 1922 gecesini,
Haydarpaşa'daki
İngilizlerden kalan
barakalı ordugâhta
geçirdik. |
6
Ekim 1922 sabahı Tümen
Üsküdar'dan araba vapuru
ile İstanbul'a geçirildi
ve Gülhane parkında
toplanıldı. Oradan Soğukçeşme-Köprü -Bankalar caddesi yolu ile Taksim Meydanına
gidildi. |
Beyoğlu'nda iki, üç gün
evveline kadar birçok
dükkân ve pencerelere
asılı olan Yunan ve
diğer yabancı
bayrakların hiç birisi
kalmamış, mavi ve beyaz
renkler gitmiş yerlerine
konan Türk bayrakları
ile çevreyi al ve beyaz
renkler kaplamıştı. |
O gün
Tümen Taksim'de bir
geçit resmi yaptı.
Seyredenlerin
hafızasından hiç bir
zaman silinmeyecek bir
görüntü idi. Daha sonra
Tümenin 5 nci Alayını
Fransızların nispeten
temiz ve kullanılabilir
bir halde bıraktıkları
Taşkışla'yı işgale
yolladım. Diğer Alaylar
Üsküdar’a barakalı
Ordugâha döndüler. |
Üsküdar ve Kadıköy halkı
Tümenin o yakadaki pek
çok personelini
evlerinde misafir
ettiler. Böylece
İngilizlerin yıkıp,
tahrip edip berbat bir
hale getirdikleri
Selimiye kışlası
temizlenip onarılıncaya
kadar asker halkın
misafiri oldu. İşte
İstanbul'un ikinci fethi
böyle gerçekleşti." |
4
Ekim 1922'de İstanbul
resmen Milli Hükümet
emrine geçti. |
11
Ekim 1922'de Mudanya
ateşkes anlaşmasının
imzalanması ile
Yunanistan'a karşı olan
harekâta son verilmişti.
Bu sebepten hava
harekâtına da son
verildi. |
|
(40)
1922 Yılında Türk Hava Birliklerinin Durumu:
|
|
|
1 nci Uçak Bölüğü: |
|
|
|
Bölük Komutanı: |
|
Binbaşı Yahya |
|
|
|
Pilotlar: |
|
Sivil Pilot Cemal |
|
Sivil Pilot Sabri |
|
Sivil Pilot Basri (ALEV) |
|
Sivil Pilot Fehmi (MALTEPE) |
|
Sivil Pilot İsmail Zeki |
|
|
|
Rasıt:
|
|
Üsteğmen İhsan (ORGUN) |
|
|
|
Bölük Uçakları
:
|
|
Breguet–14 A2 / 174 ncü Alay |
|
Breguet–14 A2 / Nafiz–4 |
|
Albatros / 1 nci Albatros |
|
Spad-XIII / Şehit Fehmi |
|
Spad-XIII
/ Şehit Behçet |
|
Spad-XIII / Şehit Sırrı |
|
|
|
|
|
2 nci Uçak Bölüğü (Ocak - Haziran
1922): |
|
|
|
Bölük
Komutanı: |
|
Yüzbaşı Fazıl |
|
|
|
Pilotlar: |
|
Sivil Pilot Vecihi (HÜRKUŞ) |
|
Sivil Pilot Hayrettin |
|
Sivil Pilot Mükerrem / Stajyer pilot - Adana'da |
|
Sivil Pilot Remzi / Stajyer pilot - Adana'da |
|
|
|
Rasıtlar: |
|
Yüzbaşı Hüseyin Hüsnü (BİLGE) / Batı Cephesi İrtibat Subayı |
|
Yüzbaşı Bahattin |
|
Üsteğmen Ömer Avni (OKAR) / Batı Cephesi İrtibat Subayı |
|
Üsteğmen Sıtkı (TANMAN) |
|
Üsteğmen Osman Nuri (BAYKAL) |
|
Üsteğmen Tevfik (BEŞGÜL) |
|
Üsteğmen Hasan Basri |
|
Üsteğmen Hamdi (ÇAYPINAR) |
|
|
|
Bölük Uçakları: |
|
Albatros-D III av uçağı / 1 adet |
|
Breguet–14 A2 silahlı keşif uçağı / 1 adet / İsmi:
Sakarya |
|
De Havilland–9
keşif bombardıman uçağı / 1 adet / İsmi: İsmet |
|
Fiat (Aviatik)
eğitim uçağı / 1 adet / 7 Şubat'ta Mersin'den getirildi. |
|
1 Haziran
1921'den sonra her iki bölük birleştirilerek Cephe Uçak Bölük
Komutanlığı kurulmuştu. |
|
Cephe Uçak Bölüğü:
|
|
|
|
Bölük Komutanı: |
|
Binbaşı Fazıl |
|
|
|
Pilotlar: |
|
Yüzbaşı
Yahya |
|
Astsubay Fehmi (MALTEPE)
/ 27 Haziran'da Yunanlılara
esir oldu. |
|
Astsubay Cemal (TURGUTLU) |
|
Astsubay İhya |
|
Astsubay Mükerrem |
|
Astsubay Basri (ALEV) |
|
Astsubay Abdülhalim (CANKO) |
|
|
|
Rasıtlar
: |
|
Yüzbaşı
Bahattin |
|
Teğmen İhsan (ORGUN)
(27 Haziran'da Yunanlılara esir
oldu.) |
|
Teğmen Hamdi (ÇAYPINAR) |
|
Üsteğmen Yusuf Kenan |
|
Teğmen Osman Nuri (BAYKAL) |
|
Teğmen Sıtkı (TANMAN) |
|
Üsteğmen Hasan Basri |
|
|
|
Bölük Uçakları: |
|
Breguet–14 A2 / 174 ncü Alay |
|
Breguet–14 A2
/ Nafiz–4 |
|
Breguet–14 A2
/ No:10 |
|
Breguet–14 A2
/ Ganimet–2 |
|
De Havilland–9
/ Ganimet–1 |
|
De Havilland–9
/ İsmet |
|
Spad-XIII /
Şehit Behçet |
|
Spad-XIII /
Şehit Sırrı |
|
Spad-XIII /
Şehit Fehmi |
|
Spad-XIII /
Şehit Bahattin |
|
Spad-XIII /
Şehit Cemal |
|
Nieuport /
Ganimet–3 |
|
Nieuport /
Ganimet–4 |
|
Nieuport /
Ganimet–5 |
|
Albatros-D III
/ 1 nci Albatros |
|
Albatros-D III
/ 2 nci Albatros |
|
|
|
Adana Uçuş Okulu (1922): |
|
|
|
Okul Komutanı: |
|
Pilot Yüzbaşı Salim (İLKUÇAN) |
|
|
|
Öğretmen
Pilotlar: |
|
Teğmen İysmer (Fransız) |
|
Sivil Remzi |
|
Sivil Mükerrem |
|
Sivil Vecihi (GÖYNÜMER) |
|
|
|
Uçaklar: |
|
Breguet–14 B2 / 1 adet |
|
Fiat
Aviatik / Eğitim uçağı / 1 adet |
|
Albatros-D III Av uçağı / 1 adet |
|
Uçuş
Okulu, Mersin limanını
Yunan gemilerinin
hücumundan korumak
amacıyla Adana Havalisi
Komutanlığı emrine
verilmek üzere 2 Temmuz
1922 günü Adana'ya
gelmişti.
|
İzmir
kurtulduktan sonra, uçuş
okulu malzemeleri ile
birlikte trenle Konya,
Afyon ve Uşak üzerinden
17 Eylül 1922 günü
İzmir'e taşındı. |
İzmir
Uçak İstasyonu
(Eylül-Aralık 1922): |
17
Eylül 1922'de 1 nci ve 2
nci Uçak Bölükleri
yeniden ayrılarak
Binbaşı Fazıl
komutasında grup olarak
teşkilatlandırıldı. Grup
Komutanına bir av uçağı
tahsis edilmişti. |
1 nci
Bölük dört keşif, dört
av uçağı, Komutanlığına
Binbaşı Yahya; 2 nci
Bölük dört keşif, dört
av uçağı, Komutanlığına
Rasıt Binbaşı Kenan
atandılar. |
3 nci
Bölük (Elcezire); üç keşif, bir av uçağı ile
Afyon'da bulunuyordu. Adana'daki Uçuş Okulu da iki keşif uçağı ile
İzmir'e intikal ettirildiler. Pilot Binbaşı Salim (İLKUÇAN) Hava
Okulu Müdürlüğüne atandı. |
Uçuş Okulu (17 Eylül 1922 durumu): |
17 Eylül 1922 tarihinde
İzmir'e intikalini
tamamlayan Hava Uçuşu
Okulu'na ordu
subaylarından pilot
yetiştirmek üzere Batı
Cephesi Komutanlığı ve
Milli Savunma
Bakanlığından subay
istenmişti. Okulda
mesainin boş geçmemesi
için uçak bölüklerinden
istekli olan 18 kişiye
kurs açılmıştı. 20
öğretmenle kursa devam
edilmekteydi. 15 Aralık
1922'de kursun
bitirilmesi ve yeni
personel yetiştirilmesi
planlanmıştı. |
1923 yılı ortalarında
başlangıç eğitimi için
Fransa'dan G–27 ve
tekâmül eğitimi için
G–59 uçakları alındı.
Okul Komutanlığına
Kurmay Binbaşı Hasan
İskender Bey atandı ve
bir yıl komutanlık
yaptı. |
Faal
uçaklar: Afyon'da 5 av,
İzmir'de 5 keşif ve
Samsun'da 5 keşif uçağı
İzmir'e nakil için hazır
durumdaydı. Arızalı
uçaklar: İzmir'de 15 ve
Samsun'da 7 keşif uçağı
bulunuyordu. Samsun'daki
arızalı uçaklar tamir
edilmek üzere deniz yolu
ile İzmir'e
gönderilecekti. |
|
(41) Uçak Grup Komutanlığı: |
|
17
Eylül 1922'de Binbaşı
Fazıl emrinde teşkili
kabul edilmiş olan 1 nci
ve 2 nci Uçak
Bölüklerinden oluşan
uçak grubu İzmir / Seydiköy'de eğitim uçuşlarına devam etmekteydi. |
|
(a) Hava Kuvvetlerinin Durumu: |
|
Bu sırada Hava
Kuvvetlerinin durumu şöyleydi: |
|
Uçuş Grup
Komutanlığı ( 1 av uçağı) / İzmir'de |
1 nci Uçak
Bölük Komutanlığı (4 keşif, 4 av uçağı) / İzmir'de |
2 nci Uçak
Bölük Komutanlığı (4 keşif, 4 av uçağı) / İzmir'de |
Uçak istasyonu
(5 av uçağı) / Afyon'da (Daha sonra İzmir'e nakledildi.) |
3 ncü Uçak
Bölük Komutanlığı (3 keşif, 1 av uçağı) / Afyon'da konuşlanmıştı. |
|
|
(b) Hava Kuvvetleri Müfettişliğinin Emri: |
|
26 Eylül 1922 günü
Konya'da bulunan Hava
Kuvvetleri
Müfettişliğinden
aşağıdaki emir
alınmıştı. |
—Seydiköy’de teşkil olunan 1 nci Uçak
Bölüğünün Bursa'ya naklini temin için Afyon Uçak İstasyonu
Komutanlığı kendi stoklarından ayıracağı 5 ton benzin, yeterli
nispette vakum ve Hint yağını subay komutasında 1 makinist öğrenci,
3 er ve T işareti ile Bursa'ya gönderecektir. |
—
Bu malzemenin Bursa'ya
götürüldüğü Müfettişliğe
bildirilecek, daha sonra
1 nci Bölüğe intikal
emri verilecektir.
Bursa'ya giden subay
meydanda devamlı nöbetçi
ve T işaretini hazır
bulunduracaktır. |
|
Hava Kuvvetleri Müfettişi |
|
Muzaffer
|
|
Dağıtım: |
Afyon Uçak
İstasyonu Komutanlığı |
|
Batı Cephesi Uçak Grup Komutanlığı
|
|
27 Eylül 1922'de
Genelkurmay
Başkanlığı, Hava
Kuvvetleri
Müfettişliğine
verdiği 4620 sayılı
emirde, Elcezire Cephesi
için keşif ve av uçaklarından bir uçak bölüğünün kurulmasını ve bir
ay içinde teşkili ve Elcezire Cephesine gönderilmesini istemişti. 3
ncü Uçak Bölüğünün kurulması için Afyon'da hazırlıklara başlandı. |
2
Kasım 1922 günü
saltanatın
kaldırılışı
münasebeti ile
İzmir'de yapılan
merasime Uçak Grup
Komutanlığı uçakları
havadan iştirak
etmişti. |
25 Aralık 1922
tarihli bir emirle
bölüğün Elcezire
Cephesine gönderilmesinden vazgeçildi. Karadeniz ve İstanbul
bölgesinde kullanılmak üzere İzmit'te 1 nci Ordu emrine verildi.
Uçuşa hazır, fakat pilot bulunamaması yüzünden malzeme halinde
muhafaza edilen uçaklar şunlardı. |
5
av uçağı Afyon'da,
İzmir'e intikale
hazır. |
5
keşif uçağı
Samsun'da, İzmir'e
intikale hazır. |
Tamir edilmekte olan
uçakların durumu ise
şöyleydi. İzmir Uçak
İstasyonunda 15 adet
keşif uçağının 10
adedi bir ay içinde
hazırlanacak,
bunlardan çift
kumand olan ikisi
hava okulunda uçuşa
verilecek, ayrıca
Samsun'dan 7 keşif
uçağının yapımına
yeterli malzeme ve
yedek parçaların
demiryolu ile
İzmir'e nakli için
Milli Savunma
Bakanlığına teklif
yapılmıştı. |
|