Ben Kimim

 
 
 
 

(33) Genelkurmay'dan Alınan Emir:

17 Eylül 1922 tarihli Genelkurmay emri ile Konya'daki Müfettişlik ve Adana'daki uçuş okulunun İzmir'e intikalleri emredildi. Uçuş Okulu eski Ziraat Okulu binasına yerleşti.

 

(34) Hava Kuvvetleri'nde Hazırlanan Yönerge:

Hava Müfettişliğinin İzmir'e intikalini müteakiben Hava Müfettişi ve birkaç uçucu subayın iştiraki ile görev talimatı hazırlandı. Genelkurmay Başkanlığına tasdik ettirildi. Talimata "Uçak Birlik ve Müesseselerinin Teşkilatı ve İlk Hizmetleri için Talimat" adı verildi. Ek olarak da Hava Kuvvetlerine giren her uçak için tutulması gereken "Sicil Esas Defteri" çıkarıldı. Talimatın içindeki önemli kısımlar şunlardı:

—Uçaklara ad ve numara verilmesi, uçak sicil defteri tutulması.
—Uçak hizmetine tayin olunan erlerin görevleri ve hangar hizmetleri.
—Uçuş meydanlarında bulunması gereken şartlar, meydan görevleri.
—Bir uçak bölüğünün teşkilatı, takımları ve inzibat.
—Uçak bölük istasyonlarında nöbetçiler.
—Bir uçağın uçurulması.
—Uçağın hazırlanmasında makinistin görevleri.
—Uçuş.
—İniş hizmeti.
—Uçak bölüğünün yerde toplanması düzeni.
—Uçak birliklerinde ikmal malzemelerinin sarf usulü.
—Bir uçak bölüğünün uçarak yer değiştirmesi, yeni meydanlara intikali.
—Bir uçak birliğinde bulunması gereken kayıt evrakı.
 

(35) Kaçan Yunanlıların Durumu:

16 Eylül 1922'de yapılan hava keşfinde Yunanlıların Çeşme'yi boşalttıkları tespit edildi. İzmir'den kaçan Yunanlılar Urla ve Çeşme'den donanma himayesindeki nakliye gemilerine binip kaçıyorlardı. Yunanlıları taciz etmek için yeterli bomba bulunmuyordu. Cephe Uçak Bölüğü Afyon'dan ileri meydanlara intikal ederken bir kısım onarım ve yedek malzemesini Uşak'tan Salihli'ye intikalde akaryakıtının önemli bir kısmını, Seydiköy'e gelirken de bombalarının hepsini gerekli ulaştırma araçları bulunmadığından ileri meydanlara taşıyamamıştı. Elinde iki atlı arabadan başka imkânı yoktu. Üst makamların desteğine bağlı idi.

 

(36) Uçak Bölüğünün Faaliyetleri:

17 Eylül 1922'de Uşak ve Salihli'de kalan son iki uçak uçarak Seydiköy'e getirildi. Rasıt Yüzbaşı Kenan, yer bakım kademesi malzemelerini taşıyan kamyonlarla birlikte Seydiköy'e geldi. Bölüğe ait diğer malzemeler henüz taşınamamıştı.

18 Eylül 1922'deBatı Cephesi Komutanlığı, bölüğe Midilli ve Sakız adası civarındaki düşman gemilerinin durumunun keşfi ve bombalanması görevini verdi. Fakat muharebe uçuşları ve savaş şartları altındaki ağır çalışma temposu, uçaklarımızı çok yıpratmıştı. 120 saatlik bakım süresini aşan motorlar indirilmiş, uçakların çoğu genel bakıma alınmıştı. Yunanlılardan ganimet alınan uçaklar hiç ele alınmamış, hatta bir kısmının kokartları bile değiştirilmemişti. Görev yapılamadı.

20 Eylül 1922 günü Midilli'nin keşfi için uçak gönderilebildi. Adada Yunan ordusunun hiçbir faaliyetinin olmadığı görüldü.

23 Eylül 1922'de Franklin Bauillon başkanlığındaki müzakere heyetinin İzmir'de bulunuşu münasebetiyle şehir üzerinde alçak irtifadan gösteri uçuşları yapılması emredildi. Heyet, sulh anlaşması öncesi temaslarda bulunmak üzere gelmişti.

 

(37) Hava Kuvvetleri Müfettişi'nin Raporu:

Ağustos 1922 ayının son haftasını Cephe Uçak Bölüğü yanında geçiren Büyük Taarruz ve Başkomutan Meydan Savaşında uçak bölüğünün harekât ve faaliyetlerini yakından izleyen Hava Kuvvetleri Müfettişi Kurmay Yarbay Muzaffer'in (ERGÜDEN) Milli Savunma Bakanlığına gönderdiği 23 Eylül 1922 tarih ve 1179 sayılı raporunda aşağıdaki hususlar yer alıyordu:

 

—Yeni gelen ve makineli tüfekleri burada takılan Spad uçakları ile 25–26 Ağustos 1922 günleri hava üstünlüğü sağlanmıştır. Düşman keşif uçakları keşfe devam edemediğinden harekâtımız örtülü kalmış, kendi uçaklarımız mükemmel şekilde keşiflerini yapmışlardır.

—Keşif uçaklarımız iki tarafın durumunu kusursuz olarak tespit etmiş ve genel cephe durumu hakkında çok faydalı bilgiler vermişlerdir.

—Keşif uçaklarımız ilk düşman çekilmesi başladığı zaman Yunan tümenlerinin Eğret Köyü ve sonra da Uşak istikametinde, kuzey grubunun Eskişehir-Bozöyük genel istikametinde çekilişlerini ve bu bölgedeki birliklerimizin harekâtını tam olarak tespit etmek suretiyle Batı Cephesi Komutanlığına gerekli bilgileri vermiştir.

—Çekilen düşman birliklerine tesirli bomba ve makineli tüfek taarruzları yapılmış ve bilhassa çekilmenin ilk günlerinde Uşak'ta bulunan düşman kollarına ağır kayıplar verdirilmiştir.

—Harekât sırasında av uçaklarımız bir düşman uçağını düşürmüş, ikisini de mecburi inişe zorlamıştır.

—Batı Cephesinde Garipçe'de ele geçirilen bir Breguet–14 B2, Seydiköy'de üç Nieuport, üç De Havilland uçağı onarılmak suretiyle uçuşa hazır durumda cephe uçak bölüğüne verilmiş, bir eğitim uçağı da Adana Uçuş Okuluna gönderilmek üzere hazırlanmıştır. Bunlardan başka ele geçen gövde, kanat, motor ve malzeme çok olup bunlardan keşif uçakları yapılacaktır. Yalnız Uşak'ta 18.240 uçak bombası ele geçirilmiştir.

—Harekât sırasında cephe uçaklarının ikmalini sağlamak için Afyon'da bir harp uçak istasyonu kurulmuştur.

—Bölüğün harekât sırasında değişik sebeplerden dört uçağı kırılmış, üçü hemen onarılmıştır. Bölüğün bugünkü kuvveti 16 uçak olup, bunlardan iki bölüklü bir grup teşkil edilmesi Batı Cephesi Komutanlığına arz edilmiş, ayrıca Konya'da iki, Afyon'da beş uçak uçuşa hazırlanmıştır.

—Harekâtta ve özellikle uçakların ileri meydanlara intikalinde uçucular yer hizmetlerinin yerine getirilmesinde sıkıntı çekmektedirler. Bu sebeple malzeme ve yer hizmetlerinden sorumlu olacak kara birliklerinden uçak bölüklerine birer Bölük Komutan Yardımcısı verilmesi ve ayrıca bir nakliye ve muhabere müfrezesinin uçak bölüklerine katılması ile uçak bölüklerinde bulunan 16 uçaktan iki bölüklü bir uçak grubu teşkilinin lüzumu Genelkurmay Başkanlığına ve Batı Cephesi Komutanlığına arz olunmuştur.

  Hava Kuvvetleri Müfettişi
  Kurmay Yarbay Muzaffer
 

(38) İlk Gösteri Uçuşları:

23/24 Eylül 1922 günleri av uçakları, Başkomutanlık ve Batı Cephesi Komutanlığı karargâhları üzerinden alçak uçuş ile akrobasi gösterileri yaptı. 24 Eylül günü Bozcaada'ya gelen muhtemelen Short–184 tipi bir Yunan deniz uçağı Ezine'nin 24 kilometre güney-batısında Kösedere kıyısına inerek Türk Kuvvetlerinin durumu hakkında soruşturma yapıp havalanmıştı.

28 Eylül 1922 tarihinde Müttefik Devletleri temsilen Gazi Mustafa Kemal ile görüşmeye gelen arabulucu Fransız Franklin Bouillon'un beş gündür İzmir'de bulunduğu izlendi.

28–30 Eylül 1922 arasında Seydiköy'deki Gaziemir meydanından kalkan uçaklarımız İzmir semalarında ve bölgede gösteri uçuşlarına devam ettiler. Bir yandan da alınan uçakların uçuşa hazırlanmasına büyük bir hızla devam edilmekteydi.

 

(39) Türk Ordusunun İstanbul'a Girişi:

Anadolu'yu kurtaran büyük zaferden sonra 1 nci Ordu birlikleri İstanbul'a barış veya savaş yolu ile girmek için İzmit'ten Bostancı'ya kadar olan sahaya yayılmıştı. Yunan savaş gemileri 27 Eylül 1922 günü İstanbul'dan ayrıldı.

Lozan'da bir barış anlaşmasına varılamadığı takdirde, İstanbul'a zorla girilecekti. 1 nci Tümen Ordunun en ilerisinde idi. Bu Tümen "Demir Tümen" diye de anılıyordu. Gebze dolaylarında olduğu için İstanbul'a ilk ayak atış da Demir Tümene nasip olmuştu.

4 Ekim 1922 günü tümen Gebze'den hareketle biri sahil yolundan diğeri kuzeyden iki koldan İstanbul'a doğru ilerliyordu. Şimdi durumu, Demir Tümen Komutanı General H. Hüsnü'den (ERKİLET) dinleyelim:

"Sahil yolunu takip eden birlikler akşama doğru Bostancı'ya ulaştı. O akşam halk tümeni evlerinde misafir etti. Kuzeydeki kol da civar köylerde geceledi. Ertesi günü salah Göztepe'ye gelindi. Göztepe'de yalnız çevreden değil Kadıköy ve İstanbul'dan gelen büyük bir halk topluluğu ile karşılaşıldı. Tümen topluluk önünden bir geçit resmi yaparak, Kadıköy-Haydarpaşa'ya doğru ilerledi. İstanbullular askere çiçekler, buketler atıyorlardı.

5 Ekim 1922 gecesini, Haydarpaşa'daki İngilizlerden kalan barakalı ordugâhta geçirdik.

6 Ekim 1922 sabahı Tümen Üsküdar'dan araba vapuru ile İstanbul'a geçirildi ve Gülhane parkında toplanıldı. Oradan Soğukçeşme-Köprü -Bankalar caddesi yolu ile Taksim Meydanına gidildi.

Beyoğlu'nda iki, üç gün evveline kadar birçok dükkân ve pencerelere asılı olan Yunan ve diğer yabancı bayrakların hiç birisi kalmamış, mavi ve beyaz renkler gitmiş yerlerine konan Türk bayrakları ile çevreyi al ve beyaz renkler kaplamıştı.

O gün Tümen Taksim'de bir geçit resmi yaptı. Seyredenlerin hafızasından hiç bir zaman silinmeyecek bir görüntü idi. Daha sonra Tümenin 5 nci Alayını Fransızların nispeten temiz ve kullanılabilir bir halde bıraktıkları Taşkışla'yı işgale yolladım. Diğer Alaylar Üsküdar’a barakalı Ordugâha döndüler.

Üsküdar ve Kadıköy halkı Tümenin o yakadaki pek çok personelini evlerinde misafir ettiler. Böylece İngilizlerin yıkıp, tahrip edip berbat bir hale getirdikleri Selimiye kışlası temizlenip onarılıncaya kadar asker halkın misafiri oldu. İşte İstanbul'un ikinci fethi böyle gerçekleşti."

4 Ekim 1922'de İstanbul resmen Milli Hükümet emrine geçti.

11 Ekim 1922'de Mudanya ateşkes anlaşmasının imzalanması ile Yunanistan'a karşı olan harekâta son verilmişti. Bu sebepten hava harekâtına da son verildi.

 

(40) 1922 Yılında Türk Hava Birliklerinin Durumu:

 

1 nci Uçak Bölüğü:

   
 

Bölük Komutanı:

 

Binbaşı Yahya

   
 

Pilotlar:

 

Sivil Pilot Cemal

 

Sivil Pilot Sabri

 

Sivil Pilot Basri (ALEV)

 

Sivil Pilot Fehmi (MALTEPE)

 

Sivil Pilot İsmail Zeki

   
 

Rasıt:

 

Üsteğmen İhsan (ORGUN)

   
 

Bölük Uçakları :

 

Breguet–14 A2 / 174 ncü Alay

 

Breguet–14 A2 / Nafiz–4

 

Albatros / 1 nci Albatros

 

Spad-XIII / Şehit Fehmi

 

Spad-XIII / Şehit Behçet

 

Spad-XIII / Şehit Sırrı

   
   
 

2 nci Uçak Bölüğü (Ocak - Haziran 1922): 

   
 

Bölük Komutanı:

 

Yüzbaşı Fazıl

   
 

Pilotlar:

 

Sivil Pilot Vecihi (HÜRKUŞ)

 

Sivil Pilot Hayrettin

 

Sivil Pilot Mükerrem / Stajyer pilot - Adana'da

 

Sivil Pilot Remzi / Stajyer pilot - Adana'da

   
 

Rasıtlar:

 

Yüzbaşı Hüseyin Hüsnü (BİLGE) / Batı Cephesi İrtibat Subayı

 

Yüzbaşı Bahattin

 

Üsteğmen Ömer Avni (OKAR) / Batı Cephesi İrtibat Subayı

 

Üsteğmen Sıtkı (TANMAN)

 

Üsteğmen Osman Nuri (BAYKAL)

 

Üsteğmen Tevfik (BEŞGÜL)

 

Üsteğmen Hasan Basri

 

Üsteğmen Hamdi (ÇAYPINAR)

   
 

Bölük Uçakları:

 

Albatros-D III av uçağı / 1 adet

 

Breguet–14 A2 silahlı keşif uçağı / 1 adet / İsmi: Sakarya

 

De Havilland–9 keşif bombardıman uçağı / 1 adet / İsmi: İsmet

 

Fiat (Aviatik) eğitim uçağı / 1 adet / 7 Şubat'ta Mersin'den getirildi.

1 Haziran 1921'den sonra her iki bölük birleştirilerek Cephe Uçak Bölük Komutanlığı kurulmuştu.

 

Cephe Uçak Bölüğü:        

   
 

Bölük Komutanı:

 

Binbaşı Fazıl

   
 

Pilotlar:

 

Yüzbaşı Yahya

 

Astsubay Fehmi (MALTEPE)  / 27 Haziran'da Yunanlılara esir oldu.

 

Astsubay Cemal (TURGUTLU)

 

Astsubay İhya

 

Astsubay Mükerrem

 

Astsubay Basri (ALEV)

 

Astsubay Abdülhalim (CANKO)

   
 

Rasıtlar :

 

Yüzbaşı Bahattin

 

Teğmen İhsan (ORGUN) (27 Haziran'da Yunanlılara esir oldu.)

 

Teğmen Hamdi (ÇAYPINAR)

 

Üsteğmen Yusuf Kenan

 

Teğmen Osman Nuri (BAYKAL)

 

Teğmen Sıtkı (TANMAN)

 

Üsteğmen Hasan Basri

   
 

Bölük Uçakları:

 

Breguet–14 A2 / 174 ncü Alay

 

Breguet–14 A2 / Nafiz–4

 

Breguet–14 A2 / No:10

 

Breguet–14 A2 / Ganimet–2

 

De Havilland–9 / Ganimet–1

 

De Havilland–9 / İsmet

 

Spad-XIII / Şehit Behçet

 

Spad-XIII / Şehit Sırrı

 

Spad-XIII / Şehit Fehmi

 

Spad-XIII / Şehit Bahattin

 

Spad-XIII / Şehit Cemal

 

Nieuport / Ganimet–3

 

Nieuport / Ganimet–4

 

Nieuport / Ganimet–5

 

Albatros-D III / 1 nci Albatros

 

Albatros-D III / 2 nci Albatros

   
 

Adana Uçuş Okulu (1922):

   
 

Okul Komutanı:

 

Pilot Yüzbaşı Salim (İLKUÇAN)

   
 

Öğretmen Pilotlar:

 

Teğmen İysmer (Fransız)

 

Sivil Remzi

 

Sivil Mükerrem

 

Sivil Vecihi (GÖYNÜMER)

   
 

Uçaklar:

 

Breguet–14 B2 / 1 adet

 

Fiat Aviatik / Eğitim uçağı / 1 adet

 

Albatros-D III Av uçağı / 1 adet

Uçuş Okulu, Mersin limanını Yunan gemilerinin hücumundan korumak amacıyla Adana Havalisi Komutanlığı emrine verilmek üzere 2 Temmuz 1922 günü Adana'ya gelmişti.

İzmir kurtulduktan sonra, uçuş okulu malzemeleri ile birlikte trenle Konya, Afyon ve Uşak üzerinden 17 Eylül 1922 günü İzmir'e taşındı.

 

İzmir Uçak İstasyonu (Eylül-Aralık 1922):

17 Eylül 1922'de 1 nci ve 2 nci Uçak Bölükleri yeniden ayrılarak Binbaşı Fazıl komutasında grup olarak teşkilatlandırıldı. Grup Komutanına bir av uçağı tahsis edilmişti.

1 nci Bölük dört keşif, dört av uçağı, Komutanlığına Binbaşı Yahya; 2 nci Bölük dört keşif, dört av uçağı, Komutanlığına Rasıt Binbaşı Kenan atandılar.

3 nci Bölük (Elcezire); üç keşif, bir av uçağı ile Afyon'da bulunuyordu. Adana'daki Uçuş Okulu da iki keşif uçağı ile İzmir'e intikal ettirildiler. Pilot Binbaşı Salim (İLKUÇAN) Hava Okulu Müdürlüğüne atandı.

Uçuş Okulu (17 Eylül 1922 durumu):

17 Eylül 1922 tarihinde İzmir'e intikalini tamamlayan Hava Uçuşu Okulu'na ordu subaylarından pilot yetiştirmek üzere Batı Cephesi Komutanlığı ve Milli Savunma Bakanlığından subay istenmişti. Okulda mesainin boş geçmemesi için uçak bölüklerinden istekli olan 18 kişiye kurs açılmıştı. 20 öğretmenle kursa devam edilmekteydi. 15 Aralık 1922'de kursun bitirilmesi ve yeni personel yetiştirilmesi planlanmıştı.

1923 yılı ortalarında başlangıç eğitimi için Fransa'dan G–27 ve tekâmül eğitimi için G–59 uçakları alındı. Okul Komutanlığına Kurmay Binbaşı Hasan İskender Bey atandı ve bir yıl komutanlık yaptı.

Uçak Durumu:

Faal uçaklar: Afyon'da 5 av, İzmir'de 5 keşif ve Samsun'da 5 keşif uçağı İzmir'e nakil için hazır durumdaydı. Arızalı uçaklar: İzmir'de 15 ve Samsun'da 7 keşif uçağı bulunuyordu. Samsun'daki arızalı uçaklar tamir edilmek üzere deniz yolu ile İzmir'e gönderilecekti.

 

(41) Uçak Grup Komutanlığı:

17 Eylül 1922'de Binbaşı Fazıl emrinde teşkili kabul edilmiş olan 1 nci ve 2 nci Uçak Bölüklerinden oluşan uçak grubu İzmir / Seydiköy'de eğitim uçuşlarına devam etmekteydi.

 

(a) Hava Kuvvetlerinin Durumu:

Bu sırada Hava Kuvvetlerinin durumu şöyleydi:
 
Uçuş Grup Komutanlığı ( 1 av uçağı) / İzmir'de
1 nci Uçak Bölük Komutanlığı (4 keşif, 4 av uçağı) / İzmir'de
2 nci Uçak Bölük Komutanlığı (4 keşif, 4 av uçağı) / İzmir'de
Uçak istasyonu (5 av uçağı) / Afyon'da (Daha sonra İzmir'e nakledildi.)
3 ncü Uçak Bölük Komutanlığı (3 keşif, 1 av uçağı) / Afyon'da konuşlanmıştı.
 

(b) Hava Kuvvetleri Müfettişliğinin Emri:

26 Eylül 1922 günü Konya'da bulunan Hava Kuvvetleri Müfettişliğinden aşağıdaki emir alınmıştı.

—Seydiköy’de teşkil olunan 1 nci Uçak Bölüğünün Bursa'ya naklini temin için Afyon Uçak İstasyonu Komutanlığı kendi stoklarından ayıracağı 5 ton benzin, yeterli nispette vakum ve Hint yağını subay komutasında 1 makinist öğrenci, 3 er ve T işareti ile Bursa'ya gönderecektir.

— Bu malzemenin Bursa'ya götürüldüğü Müfettişliğe bildirilecek, daha sonra 1 nci Bölüğe intikal emri verilecektir. Bursa'ya giden subay meydanda devamlı nöbetçi ve T işaretini hazır bulunduracaktır.

  Hava Kuvvetleri Müfettişi
  Muzaffer
   Dağıtım: Afyon Uçak İstasyonu Komutanlığı
  Batı Cephesi Uçak Grup Komutanlığı
 

(c) Genelkurmay Emri:

27 Eylül 1922'de Genelkurmay Başkanlığı, Hava Kuvvetleri Müfettişliğine verdiği 4620 sayılı emirde, Elcezire Cephesi için keşif ve av uçaklarından bir uçak bölüğünün kurulmasını ve bir ay içinde teşkili ve Elcezire Cephesine gönderilmesini istemişti. 3 ncü Uçak Bölüğünün kurulması için Afyon'da hazırlıklara başlandı.

2 Kasım 1922 günü saltanatın kaldırılışı münasebeti ile İzmir'de yapılan merasime Uçak Grup Komutanlığı uçakları havadan iştirak etmişti.

25 Aralık 1922 tarihli bir emirle bölüğün Elcezire Cephesine gönderilmesinden vazgeçildi. Karadeniz ve İstanbul bölgesinde kullanılmak üzere İzmit'te 1 nci Ordu emrine verildi. Uçuşa hazır, fakat pilot bulunamaması yüzünden malzeme halinde muhafaza edilen uçaklar şunlardı.

5 av uçağı Afyon'da, İzmir'e intikale hazır.

5 keşif uçağı Samsun'da, İzmir'e intikale hazır.

Tamir edilmekte olan uçakların durumu ise şöyleydi. İzmir Uçak İstasyonunda 15 adet keşif uçağının 10 adedi bir ay içinde hazırlanacak, bunlardan çift kumand olan ikisi hava okulunda uçuşa verilecek, ayrıca Samsun'dan 7 keşif uçağının yapımına yeterli malzeme ve yedek parçaların demiryolu ile İzmir'e nakli için Milli Savunma Bakanlığına teklif yapılmıştı.