| |
| |
|
TEPKİME YARDIMIYLA
KALKIŞ |
|
(JET ASSISTED TAKE OFF "JATO") |
|
| |
|
JATO
"Jet Assisted Take Off" (Tepkime
Yardımıyla Kalkış) kelimelerinin ilk harflerinden oluşan bir
kısaltmadır. Bu kelime yerine "Rocket Assisted Take Off" (Roket
Yardımıyla Kalkış) kelimelerinin ilk harflerinden oluşan RATO
kısaltması da kullanılmaktadır. JATO kısaltmasındaki "Jet" kelimesi
doğru olmamasına ve RATO kısaltmasındaki "Rocket" kelimesi tam
olarak doğru olsa da, bu teknik
günümüzde bile JATO olarak
tanımlanmaktadır. Sistem kısaca,
uçakların kalkış aşamasında
küçük roketler kullanılarak
motorların gücüne ek olarak
geçici güç sağlanması olarak
özetlenebilir. JATO/RATO, jet motorlarında ek güç
sağlayan art yanıcı (Afterburner) sistem bulununcaya kadar savaş
uçaklarında kullanılmıştır. |
|
Uçak
gövdesinin arka alt tarafına
eklenen adaptörlere takılan
katı yakıtlı küçük roket,
aşağıdaki resimde de
görüldüğü silindir şeklinde
metalden ve silindirin üst
tarafında silindir şeklinde
metalden yapılmış eksozdan oluşmaktadır. |
 |
|
JATO Roketleri
|
|
Fotoğraf: Havaciyiz Com |
|
|
Sistemin çalışması
kısaca şu şekilde
özetlenebilir. Uçağın
gövdesinin arka alt
kısmına önce adaptörü
takılır. Daha sonra
adaptörün üzerine teknik
kitapçıktaki anlatıma
göre JATO yerleştirilir
ve kokpitteki ateşleme
anahtarına bağlantısı
yapılır. Uçak kalkışa
başladıktan sonra,
uçağın burun tekerleği
yerden kesilirken JATO
pilot tarafından
ateşlenir. JATO'nun
ateşlenmesiyle birlikte uçağın %100 devirle çalışan motorunun
sağladığı güce ek olarak JATO'nun gücü de eklenir. Böylece uçağın
özellikle sıcak havalarda kısa mesafeden güvenli bir şekilde kalkış
yapması sağlanmış olur. JATO'nun işlevi tamamlandıktan sonra JATO ve
adaptörü uçağın aerodinamik özelliğini bozduğu için pilot tarafından
uygun bir yerde uçaktan bırakılır. |
 |
|
F-84G Uçağının JATO İle Kalkışı
|
|
Fotoğraf: Türk Hava
Kuvvetleri Web Sitesi |
|
|
JATO
1950'li yıllarda Türk Hava
Kuvvetleri'nde F-84G, F-84F, F-84FQ ve RF-84F
uçaklarında kullanılmıştır. |
|
Hazırlayan: Ercan Çetinerler |
|
