|
Milyonlarca
dolarlık bir
endüstrinin
üretimi olan
simülatörleri,
günümüzde
hemen hemen
bütün
ülkeler,
sivil ve
askeri
havacılıkta
pilotların
uçuş eğitimi
için kullanmaktadır.
Simülatörler
sadece
havacılık
ile sınırlı
değildir.
Diğer
dallarda,
örneğin;
gemiler,
kara taşıt
araçları
başta olmak
üzere pek
çok alanda
askeri ve
sivil amaçlı
simülatörler
vardır. |
|
2. HAVACILIĞIN
İLK YILLARI: |
|
Orville Wright (1871–1948) ve Wilbur Wright
(1867–1912) kardeşlerin 17 Aralık 1903’de Kuzey Carolina/Kitty Hawk’da “uçan
makine” adını verdikleri motorlu uçakla ilk uçuşu gerçekleştirdikten sonra takip
eden yıllarda havacılıkta
büyük bir gelişme
gerçekleşmişti. |
|
Havacılığın
gelişmesine
paralel olarak
pilotlar için
yapay uçuş
eğitim
araçlarına
gereksinim
duyulmaktaydı.
İlk yapay uçuş
simülatörü 1910
yılında
yayınlanan
Antoinette
kataloğunda yer
almıştır.
Aşağıda yer alan
fotoğraf ilk
yapay uçuş
eğitim
simülatörüdür. |
 |
| Fotoğraf: Brief History of Flight Simulation |
|
|
Resimde
görüldüğü gibi,
sistem bir tahta
fıçının
ortasından
kesilmesiyle
elde edilen iki
yarım parçanın
ters olarak
yerleştirilmesinden
ibaretti.
Sistemde
yardımcı olarak
iki kişi
bulunuyordu.
Kişilerden biri
uçağın pitch
(Uçağın burnunun
aşağı veya
yukarı hareketi)
hareketini,
diğeri uçağın
roll (Uçağın
kanatlarının
aşağı yukarı
hareketi)
hareketini
canlandırıyorlardı.
Sistemin üstünde
oturan pilot
uçağın iki
kişinin
gerçekleştirdiği
pitch ve roll
hareketini
sistemin ön
kısmında bulunan
tahta referans
çubuğunu ufuk
hattıyla
eşleştirerek
uçağın yere göre
normal konumda
olmasını
sağlıyordu. |
|
3. LINK UÇUŞ
EĞİTİM
SİMÜLATÖRÜ: |
|
İnsanlar
doğuştan iç
kulakta
bulunan bir
denge
organına
sahiptir.
Örneğin bir
kişi,
karanlık bir
yolda
yürürken iç
kulakta
bulunan bu
organ
vasıtasıyla
yolun iniş
ve
çıkışlarını
yerçekimi
hissiyle
algılar.
Uçuş
esnasında
bir pilot
iyi
havalarda
ufuk hattını
referans
olarak
aldığı için
uçuş
esnasında
irtifa
kaybını veya
tırmanışı
algılar.
Ancak,
yağmur, sis,
kar ve
karanlık
gibi
nedenlerle
görüşün
kısıtlı veya
hiç olmadığı
durumlarda,
iç kulakta
bulunan
denge
organında
algılama
hissi
kaybolduğu
için
yanılgıya
sebep olur.
Uçaktaki
küçük
tırmanışlar
veya irtifa
kaybı ve
dönüşlerde
pilot bu
sapmaları
algılayamaz.
Uçaktaki bu
değişimler
giderek
artar ve uçak
anormal
durumda
uçmaya
başlar,
sonunda kaza
kaçınılmaz
olur. (Bu
konuda
detaylı
bilgi için
tıklayın) |
|
Edwin Link,
olumsuz hava
koşullarında
sağlıklı bir
uçuş için
kokpitte bulunan
göstergelerin
referans olarak
alınabileceğini
böylece
pusulanının
döndüğünü, hava
hızının
arttığını veya
azaldığını,
durum cayrosunun
(Suni ufuk) izlenerek
uçağın durumunun
takip
edilebileceğini
ve kazaların
önlenebileceğini
düşündü, bu
düşünceden yola
çıkarak
çalışmalarına
başladı. |
 |
| Edwin Link |
| Fotoğraf: Wikipedia |
|
|
Amerikalı mucit
Edwin Link 26
Temmuz 1904'de
Indiana Eyaleti
Huntington'da
doğdu. 1920'li
yılların
sonlarında, org
ve piyano üreten
babasının
yanında
çalışırken uçuş
eğitimi aldı.
Ülkenin ekonomik
durumu nedeniyle
almış olduğu
uçuş eğitimi
bütçesini
oldukça
zorlamıştı.
Edwin Link yerde
öğretmen
gözetiminde
temel uçuşu
öğrenmenin çok
ekonomik
olacağını,
böylece pahalı
uçuş eğitiminin
maliyetini
düşürebileceğini
düşünmüştü.
Babasının
yanında
çalışırken
öğrenmiş olduğu
basınçlı hava ve
org parçalarını
kullanarak ilk
uçuş
simülatörünü
meydana getirdi.
|
|
Edwin Link,
1927 - 1929
yıllarında
babasına ait
org ve
piyano
üretiminin
yapıldığı
binanın
bodrum
katında uçuş
simülatörü
için
çalışmalarını
sürdürmüştü.
Bu uçuş
simülatöründe
uçak
modelinin ve
kokpitte
bulunan
göstergelerin
çalışmasını
sağlamak
için vakum
sağlamak
amacıyla org
imalatından
edindiği
deneyimle
uygun
basınçta
hava
kullanmıştı.
Bu icadının
patentini
1930 yılında
faydalı uçuş
eğitim
yardımcısı
ve yeni,
kârlı
eğlence
aracı olarak
aldı ve
buluşunu
tescil
ettirdi. |
|
Yapmış olduğu
simülatör sabit
bir tabanın
üzerinde yer
alan uçak modeli
ve kokpitte
temel uçuş
göstergeleri
panelinden
ibaretti.
Simülatörde;
kokpitte yaw
hareketi için
(Uçak gövdesinin
sağa-sola
hareket etmesi)
dikey
stabilizeye
kumanda eden
pedallar, pitch
ve roll
hareketleri için
kontrol levyesi
ve sürat
göstergesi,
altimetre,
varyometre,
dönüş-kayış
müşiri, pusula
gibi temel uçuş
göstergeleri
bulunmaktaydı.
Sistemin
çalışması
elektrikle
çalışan emme
pompası ve
karmaşık
vanalardan
oluşmuştu. (Uçak
durum
göstergeleri ile
ilgili detaylı
bilgi için
tıklayın.) |
 |
|
Fotoğraf:
Canadian
Museum
of
Flight |
|
|
Öğrenci pilot
kokpitte yerini
aldıktan sonra
menteşeli kapak
kapatılıyor ve
dışarıyla olan
görüşü
engelleniyordu.
Simülatörde
model uçak 360
derece
dönebiliyor (Yaw
hareketi), pitch
(Tırmanış-Dalış) ve roll
(Kanadın
aşağı-yukarı
hareketi)
hareketlerinde
ufka göre
+/-
10
derece tırmanış-dalış
ve yatış
yapabiliyordu.
|
|
Öğretmen pilotun
masasında harita
ve haritanın
üzerinde cam,
camın üzerinde
öğrenci pilotun
uçuşunu cam
üzerinde
hareketli ve
kırmızı renkli
boya ile çizen
üç tekerlekli
bir işaretleyici
bulunmaktaydı.
Öğrenci pilotun
yapmış olduğu
alet uçuşu
öğretmen pilot
tarafından
harita üzerinde
izleniyordu.
Simülatörde
eğitim uçuşunun
bitmesinden
sonra öğretmeni
öğrenci pilota
uçuş eğitiminin
kıymetlendirmesini
yapıyor ve varsa
hatalarını
harita üzerinde
gösteriyordu.
Öğrenci pilot
almış olduğu
simülatör
eğitimiyle
görüşün kısıtlı
veya hiç
olmadığı
durumlarda
göstergeleri
doğru kullanarak
sağlıklı bir
uçuş
gerçekleştirmenin
eğitimini almış
oluyordu. |
|
Edwin Link,
üretmiş
olduğu
simülatörleri
önceleri
eğlence
parklarına
oyun amaçlı
satabilmiş,
havacılar
ilgi
göstermemişti.
Ancak, 1934
yılında
posta
taşıyan bir
uçağın kötü
hava
şartları
nedeniyle
geçirmiş
olduğu
trajik
kazadan
sonra
Birleşik
Devletler
Ordu Hava
Kuvvetleri
altı adet
simülatör
satın aldı
ve
pilotlarını
eğitmeye
başladı.
Simülatör
daha sonra
diğer
ülkelerde de
kullanılmaya
başlanmış ve
binlerce
pilot alet
uçuşunu ekonomik
olarak
öğrenmişlerdir. |
 |
| Fotoğraf: Canadian Museum of Flight |
|
|
Edwin Link 7
Eylül 1981'de
Birleşik
Devletler, New
York Eyaleti,
Binghamton'da
yaşamını
yitirmiştir. |
|
Uçuş
simülatörünü
icat eden Edwin
Link, uçuş
simülasyonunun
babası olarak
kabul
edilmektedir. |
|
Edwin Link'in bu
buluşuyla
simülatör uçuş
eğitimleri 1929
yılında
başlamıştır.
Bilgisayar
teknolojisinin
gelişmesiyle çağ
atlayan
simülatörlerde
hem öğrenci
pilotlar hem de
diğer pilotlar,
olumsuz hava
koşulları başta
olmak üzere
uçakta meydana
gelebilecek
arızaların yapay
olarak
canlandırıldığı
uçuş eğitimini
ekonomik olarak
yapmakta,
yetenek ve
bilgilerinin en
üst düzeyde
tutulması
sağlanmaktadır. |
|
Günümüzde
simülatör
endüstrisi
milyon
dolarlarla
ifade edilen
bir daldır. |
|
Hazırlayan: Ercan
Çetinerler |
|
Kaynak: Kaynaklar /
Yurtdışı / Sıra No.:
24, 59 ve 60 |
|
