www.HAVACIYIZ.com

TÜRK ASKERİ UÇAK ÜRETİMİ

(DEVAMI)

MAKİNE VE KİMYA ENDÜSTRİSİ KURUMU (MKEK)

MKEK’nin (Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu) geçmişi, Osmanlı Ordusu’nun top ve barut üretimini organize ettiği 15’inci Yüzyıl’a dayanır. Modern Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonra MKEK, büyük oranda Silahlı Kuvvetler’e bağımlı olarak çeşitli isimler altında faaliyet gösterdi ve son olarak 1950 yılında resmi bir üretim kuruluşu olarak mevcut yasal statüsünü kazandı. Kuruluş 18 Haziran 1952 tarihinde THK uçak fabrikasını; 1954 yılında ise Gazi Çiftliği’ndeki motor fabrikasını devraldı.

MKEK, Hava Kuvvetleri ve THK Uçuş Okulu envanterindeki Magister tipi eğitim uçaklarının yedek parça bakım ve üretiminde sorumluluk aldı. Ancak bu zamanlar, ihtiyaç fazlası ucuz savaş uçaklarının akını nedeniyle genel olarak Avrupa uçak endüstrisi için zor zamanlardı. MKEK devraldığı tasarımlarını geliştirmede THK’dan daha az başarılı oldu. Tasarımların yeni sahipleri, THK yönetimi kapsamında başlangıçta öngörülen 16 tasarım arasından üzerine odaklanmak için yedi tanesini seçip bunlara yeni model numaraları verdi.

Büyük miktarda Piper Cub tipi uçağın Türk Ordusu’na hediye edilmesi kısa süre sonra Model 1’i ihtiyaç fazlası haline getirdi ve Hava Kuvvetleri o sıralarda akrobasi veya hafif jet eğitim uçaklarına da gerek duymuyordu. Bu yüzden Model 2 ve 3 beklemeye alındı. Yalnızca Model 4’ün gerçekten umut vaadettiği görüldü. MKEK çalışmalarını, birincil eğitim görevindeki Magister eğitim uçaklarını yalnızca kendiliğinden değiştirmekle kalmayıp aslında İngiliz tasarımının bir türevi olan bu proje üzerine yoğunlaştırmaya karar verdi. 100 kadar uçaktan oluşan yerel bir piyasa öngörülüyordu. Model 4, iki kokpit üzerinde kapalı bir kanopisi, daha güçlü Gipsy Major 10 motoru, çıkmalı ana hidrolik tekerleklere ve tekerleri taşımak için çatal döküme sahip modifiye iniş takımlı ve kesik uçlu, azaltılmış kanat açıklığı olan modifiye bir Magister olan THK.15 olarak ortaya çıktı. Motor üretimi, Türk Hava Kuvvetleri’nin Uğur modeli için ilk siparişi verdiği 1954 yılında motor fabrikasında devam ediyordu. İlk tahminler, ithal edilen teçhizat için 10.000 TL dahil olmak üzere her uçağın fiyatını 23.500 TL olarak koydu, ancak son fiyat 75.000 TL’ye yakın olarak gerçekleşti. Bu ise, üretim sayısının sınırlı olmasının nedenlerinden biri oldu. Motor fabrikasının ilk 25 motoru üretmesinin ardından, son 35 motor daha ekonomik olması nedeniyle Birleşik Krallık’tan satın alındı. İlk yirmi Uğur modeli (5101-20 seri numaralı) 1955 yılında, ek 22 uçak (5121-43 seri numaralı) 1956 yılında ve son 18 uçak (5144-60 seri numaralı) 1957 yılında tamamlandı ve Türk Hava Kuvvetleri’ne teslim edildi.

Üretim hattının ilk üç uçağı Türk Hükümeti tarafından Ürdün Kraliyet Hava Kuvvetleri’ne hediye edildi. MKEK, Uğur modeli uçakların üretiminin yanı sıra, 1956 yılında on adet Model 6 (THK.4) planörü ve bir adet Model 7 (THK.9) planörü, 1957 yılında ise dört adet daha Model 7 planörü üretti.

Bilahare Ürdün Hava Kuvvetleri'ne Hediye Edilen "Uğur" Eğitim Uçağı Üretim Sonrası Hv.K.K.lığına Teslim Edilmeden Önce

Fotoğraf: Ole Nikolajsen

Ürdün Hava Kuvvetleri'ne Hediye Edilen Üç "Uğur" Uçağından Biri

Fotoğraf: Ole Nikolajsen

Türk Ve Ürdün Delegasyonu Üyeleri Teslim Töreninde

Fotoğraf: Ole Nikolajsen

2'NCİ HAVA İKMAL BAKIM MERKEZİ KOMUTANLIĞI

KIBM (Kayseri İkmal ve Bakım Merkezi Komutanlığı), Türk Hava Kuvvetleri ve Deniz Kuvvetleri envanterlerdeki pervaneli tüm uçakların genel bakımından sorumludur. Ayrıca, modern tesislerinde bazı uçak motorlarının yanı sıra 1800’ü aşkın çeşitte uçak aksesuarını tamir eder ve bakımını yapar. 2000’i aşkın çalışanı istihdam eden Kayseri İkmal ve Bakım Merkezi, uçak bakımı konusunda Türkiye’deki büyük kuruluşlardan birisi olup, bu sebeple de basit yapılı pervaneli uçak üretiminde tam olarak ehildir. Kuruluş aynı zamanda, kendilerine görev verilmesi halinde eğitim, ziraat ve spor uçakları gibi basit uçakları tasarlayabilecek tam nitelikli ve deneyimli mühendislerden oluşan bir personele sahiptir. Yetmişli yılların ortalarında Türkiye’de zirai uçuşların gelişmesiyle birlikte bu tesislerle basit bir uçak geliştirmek bir talep haline geldi, dolayısıyla da bu gibi bir uçağa ait yaratıcı bir tasarım oluşturmaya çalışmaktan daha dolay bir şey olamazdı. Bağımsız bir komisyon, 1978 ve 1987 yılları arasında 20 uçaktan oluşan bu tipte bir piyasanın olduğu sonucuna ulaştıktan sonra Aralık 1976’da Savunma Bakanlığı bir zirai uçak prototipinin yapımına ilişkin bir proje başlatmaya karar verdi. Albay Ergün Belirgen önderliğinde birincil eğitim ve zirai kullanım amacıyla bir uçak tasarlama ve yapma amaçlı “MAVİ IŞIK-78” adındaki proje 27 Nisan 1978’de başlatıldı. Bir prototip yapımı 2 ay 10 gün sonra başladı. Mavi Işık Modeli 78-XA-1 olarak belirlenen uçak tipi, %85’i KİBM tarafından tasarlanan ve üretilen, 360HP motor ve T-41D eğitim uçağından alınan pervanesi dahil olmak üzere %15’i ticari olarak satın alınan 478 ana parçanın üretim ve montajını da kapsıyordu. Kanatlar ve motor kapağı cam elyafından; uçak gövdesi ve kuyruk ünitesi ise dacron kaplamalı alüminyumdan yapılmıştı. Bitmiş uçak ilk defa Şubat 1979’da uçuruldu ve 18 Mayıs 1979’da test uçuşu programını tamamladı. 21 Şubattaki ilk uçuşundan dört gün sonra ilk defa 25 Şubat tarihinde halka tanıtıldı. Uçak, Türk Hava Kuvvetleri’ne bağlı Astsubay Eğitmen Pilot Nejat Şen’in kontrolündeydi. Test tamamlandıktan sonra, 19 Haziran tarihinde Türk Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından A’nın C’si verildi.

1980-81 döneminde Mavi Işık G-1 tasarımı kapsamında aynı ekip tarafından tamamı metalden yapılmış ve daha güçlü bir motora sahip tamamen yeni bir uçak tasarlandı ve yapıldı. İlk defa 8 Nisan 1983’te uçtu. Başka bir proje ise G-2 2 kişilik eğitim uçağıydı. Ancak, proje adına ne yazık ki, tüm ziraat sektörü ve özellikle de havacılık kısmı, yetmişli yılların sonunda ve seksenli yılların başlangıcında bir durgunluk ve gerileme dönemine girdi ve doksanlı yılların başına kadar neredeyse hiçbir uçak tedarik edilmedi. 1988 yılından sonra G-1 prototipi İstanbul’daki Hava Müzesi’ne bağışlandı.

Son zamanlarda 2’nci HİBM, TAI’den aldığı siparişle SF.260 modellerinin taşaron olarak yapımına, CN.235 uçaklarının ambulans, Open Skies-3 fotoğraf modeli ve çeşitli ECM modelleri gibi uzmanlık görevleri uyarınca yenilenmesine odaklandı. En son projesi ise, TAI denetiminde 11 adet C-130 modelinin yenilenmesi ve güncellenmesidir.