Helikopter; iki veya daha fazla ana rotora sahip
olan, her ana rotorda iki ve daha fazla döner
kanadın bulunduğu, dikine iniş kalkış yapan bir
tür uçaktır. Helikopterin yerden kalkışı, havada
ilerlemesi ve tekrar yere inmesi ekseni
etrafında dönen kanatlar ile gerçekleşir.
Helikopterler; sabit kanatlı uçaklarda olduğu
gibi, iniş-kalkış için bir piste gereksinim
duymazlar. Sabit kanatlı uçakların iniş-kalkış
yapamadığı, döner kanatların dönme açıklığının
bulunduğu çok dar alanlara inebilir ve tekrar
kalkış yapabilirler. Genel olarak bir helikopter
gövde, gövde üzerindeki ana rotorda bulunan uçak
kanadı özelliklerine sahip döner kanatlar ve
döner kanatların oluşturduğu dönme momentini
dengeleyen kuyruk rotorundan oluşur. |
2. HELİKOPTERİN TARİHÇESİ: |
Milattan Önce 4 ncü yüzyılda antik Çin'de
çocukların bambu kamışından yapılmış, pervanesi
olan ve helikoptere benzeyen oyuncaklarla
oynadığına dair kayıtlar bulunmaktadır. Bu
oyuncaklar; bir çubuğun üzerine "T" şekli
oluşturacak şekilde takılmış pervaneden
oluşmaktaydı. Çubuk her iki avuç içiyle hızlı
bir şekilde döndürüldüğünde, çubuğun üstünde
bulunan pervane yükseliyor ve üzerindeki
enerji boşalıncaya kadar kısa bir mesafede
uçuyordu. Bu oyuncak büyük bir olasılıkla
doğanın izlenmesinden elde edilen sonuçlarla
meydana getirilmişti. |
|
Bambu Kamışından Yapılmış Oyuncak
"Bambu-Copter" |
Fotoğraf: Wikipedia |
|
Leanardo da Vinci (15 Nisan 1452-2 Mayıs 1519)
1480'lerin ilk yıllarında havada yükselebilecek
pervane görünümlü bir makine tasarımı yapmıştı.
Da Vinci'nin notları ile çizimlerinden sarmal
şeklindeki pervanenin dönmesiyle makinenin
havada yükselebileceğini düşündüğü
anlaşılmaktadır. |
|
Fotoğraf: Flying Bike |
|
Dikey uçuş için benzer bilimsel çalışmalar ve
tasarımlar, artarak devam etmekteydi. Bu model
ve makine tasarımlarındaki pervaneler, Da
Vinci'nin vida görünümlü pervanesinin aksine,
bambu kamışından yapılan oyuncağın pervanesi ile
benzerlik taşımaktaydı. |
Temmuz 1754'de Mikhail Lomonosov (1711-1765)
Rusya Bilim Akademisi'nde eşeksenli küçük bir
rotorun sunumunu yaptı. Mikhail Lomonosov,
gücünü yaydan alan bu tasarımın meteorolojik
aletlerin yükseltilmesinde kullanılmasını
önermişti. 1783'de Christian de Launoy ve
teknisyeni Bienvenu rotor bıçakları gibi
hindinin kanat tüylerini kullanarak birbirinin
aksi yönünde dönen çift rotorlu bir model yapmış
ve bu modeli 1784 yılında Fransız Bilim
Akademisi'nde sunmuştu. Çinli çocukların
oyuncağından esinlenen Sir George Cayley (1773-1857) tüyleri kullanarak Launoy ve Bienvenu'nun
modeline benzer bir model yapmıştı. Bu model
gücünü lastik bantlardan alıyordu. Onun yazdığı
deneyimleri ve hazırladığı modeller geleceğin
havacılık öncüleri için etkili bir kaynak
olacaktı. Ondokuzuncu Yüzyılın sonlarına doğru
rotor pervaneleri için teneke levha ve
pervanelerin dönmesi için yay kullanılması
geliştirilmişti. Fransız havacılığının öncülerinden,
gücünü lastik banttan alan model uçak mucidi Alphonse Pénaud (1850-1880) 1870 yılında
eşeksenli, gücünü lastik banttan alan model
helikopter yapmıştı. Babaları tarafından hediye
edilen, Alphonse Pénaud'un yaptığı oyuncak uçak
ve helikopterler Wright kardeşlerin uçuş
rüyalarını gerçekleştirmelerinde belki de esin
kaynağı olmuştu. |
"Helikopter" kelimesi 1861
yılında küçük buhar güçlü modelin sunumu
sırasında Fransız mucit
Gustave de Ponton d'Amécourt tarafından icat
edilmiştir. Modelin yapımında o zamanlar için
yeni ve hafif bir metal olan alüminyum
kullanmış, ancak model yerden kalkamamıştı.
D'Amecourt'ın öngördüğü kelimelerle "Dikey Uçuş"
tanımlamalarına büyük katkıda bulunmuş ve bu
kelimeler varlığını sürdürerek havacılıkta
yerini almıştı. Buhar gücü diğer mucitler
tarafından da öngörülmekteydi. Havacılığın
öncülerinden, mucit, İtalyan mühendis Enrico
Forlanini (1848-1930) buhar gücüyle çalışan
isimlendirmediği bir helikopter yapmıştı. Forlanini'nin 1877 yılında yaptığı, Milano
parkında dikey kalkış yapan ilk model
helikopteri, 13 metre (43 feet) yüksekliğe kadar
çıkmış ve 20 saniye havada kalmıştı. Modele
buhar sağlayan kazan yerde bulunuyordu. Kazanda
oluşan buhar su hortumu ile rotorların dönmesi
için model helikoptere aktarılıyordu. Emmanuel
Dieuaide'nin 1878 yılında yaptığı, birbirinin
aksi yönünde dönen rotor ve rotorları döndürmek
için tasarladığı 3,5 kilogram (7,7 pound)
ağırlığındaki buhar motorlu model helikopteri 12
metre (40 feet) yüksekliğe kadar çıkabilmiş ve
yaklaşık 20 saniye havada asılı kalmıştı. |
1885
yılında James Gordon Bennett Jr. (1841-1918)
tarafından Thomas Edison'a (1847-1931) uçuş
denemelerinde kullanmak üzere 1,000 US Dolar
vermişti. Edison model helikopteri yapmış ve
helikopterin içten yanmalı motorunda yakıt
olarak kolay tutuşabilen "Nitroselüloz"
kullanmıştı. Motor çalıştırıldığında patlamış,
model helikopter hasar görmüş ve ayrıca bir
çalışanı da kötü bir şekilde yanmıştı. Slovak
mucit Ján Bahýl (1856-1916) 1901 yılında
tasarladığı içten yanmalı motoru ile model
helikopterinin 50 santimetre (1,6 feet)
yüksekliğe çıkmasını başarmıştı. 5 Mayıs 1905
yılında model helikopteri dört metre (13 feet)
yüksekliğe kadar çıkmış ve 1,500 metre (4,900
feet) mesafeyi uçmuştu. |
Jacques ve Louis Breguet isimli iki Fransız
kardeş 1906 yılında helikopterler için
pervanelerde (Döner kanatlarda) ince metal
kullanılması çalışmalarına başlamışlar ve 1907
yılında çalışmalarının sonucunu Gyroplane No: 1
adını verdikleri helikopterde almışlardı. Uçuş
tarihi tam olarak bilinmemekle beraber, 14
Ağustos - 29 Eylül 1907 tarihleri arasında
Cyroplane No:1 pilotuyla birlikte bir dakika
süreyle 60 santimetre (2 feet) yüksekliğe
çıkmıştı. Ancak, yalpalayan Gyroplane No:1 bu
uçuşunu, gövdeyi her köşesinden tutan yardımcı
elemanların dengeyi sağlamasıyla
gerçekleştirebilmişti. Güvenlik için kısa
zincirle yere bağlanmış Gyroplane No: 1 serbest olarak uçmasa da,
insanlı uçuş yapan ilk helikopter olarak kabul
edilmektedir. |
Aynı
yıl, Fransız mucit Paul Cornu (1881-1944)
tasarladığı, 24 beygir gücünde (18 kW) Antoinette motoru olan ve iki rotorlu, 6 metre
(20 feet) uzunluğunda birbirinin zıt yönünde
dönen pervaneleri bulunan helikopteri inşa etti.
Paul Cornu'nun inşa ettiği helikopter 13 Kasım
1907'de insanlı olarak 30 santimetre yükselmiş
ve 20 saniye havada kalmıştı. Bu uçuşta ulaşılan
yükseklik ve uçuş süresi Gyroplane No.: 1'den az
olmasına rağmen pilotlu ve serbest uçuş yapan
ilk helikopter olarak kayıtlara geçmiştir.
Cornu'nun helikopteri yaptığı birkaç uçuşta 2
metre (6,5 feet) yüksekliğe çıkmayı başarmış,
ancak kararsız olduğundan çalışmalardan
vazgeçilmişti. |
|
Paul Cornu'nun İki Rotorlu, İnsanlı
Olarak Serbest Uçuş Yapan
Helikopteri |
Fotoğraf: Wikipedia |
|
Paul Corlu'nun İnşa Ettiği
Helikopterin Teknik Özellikleri |
Mürettebat |
1 pilot |
Ana rotor çapı |
2x6 metre (2x19 feet, 8 inch) |
Ana rotor alanı |
56,5 metrekare (608 feetkare) |
Toplam ağırlığı |
260 kilogram (573 libre) |
Motor |
1xAntoniette, 24 bg. (18 kW) |
|
4. HELİKOPTERİN GELİŞMESİ: |
Arjantinli hukukçu ve
mucit Raúl
Pateras Pescara (1890-1966) 1920'lerin başında
Avrupa'da çalıştığı yıllarda düzenli dönen
rotorların ilk başarılı uygulamalarını gösterdi.
Eş eksenli, birbirinin aksi yönünde dönen
pervanelere verilen eğitimin arttırılması veya
azaltılmasıyla kaldırma kuvvetinin de azalacağı
veya artacağını ve rotor göbeğindeki eğimin
ayarlanmasıyla ikinci bir pervanenin itme veya
çekme gücüne gerek duyulmadan gövdenin ileriye
olan hareketi
sağlanacaktı. Pescara ayrıca, motoru arızalanan
bir helikopterin otorotasyon prensiplerine göre
güvenli bir şekilde inebileceğini kanıtlamıştı.
Otorotasyon prensibi kısaca; uygun yükseklikte
bulunan helikopterin motoru arızalandığında,
rotorun serbest dönmesiyle helikopterin güvenli
bir şekilde yere inmesidir. Aşağıdaki şekillerde
görüldüğü gibi motor gücüyle dönen rotor havayı
yukarıdan çekerek kaldırma kuvvetini
sağlamaktadır. Motor arızasında güç ortadan
kalktığı için yere doğru hareket eden helikopter
kendiliğinden dönen rotorun aşağıdan gelen
havanın karşı etkisiyle otorotasyon prensibine
göre yere güvenli bir iniş yapabilmektedir.
Günümüzde helikopter pilotlarının eğitim
programlarında yer alan otorotasyon çalışması
yapılmaktadır. |
Pescara'nın inşa ettiği 3
numaralı helikopter 1924 yılının Ocak ayında 10
dakikadan fazla bir süre uçmuştu. |
Fransız Etienne Oemichen helikopterle 360 metre
(1,181 feet) uçarak dünya rekoru kırmış ve bu
rekor Uluslararası Havacılık Federasyonu (Fédération
Aéronautique Internationale "FAI")tarafından 14
Nisan 1924 yılında onaylanmıştı. Pescara, 18
Nisan 1924'de 736 metreyi, 2 metre yükseklikten,
saatte 13 kilometre hızla 4 dakika, 11 saniyede
uçarak Oemichen'in rekorunu elinden almıştı.
Buna karşılık olarak Oemichen 4 Mayıs 1924'de 2
numaralı helikopteri ile 1,692 kilometreyi
(5,550 feet) 15 metre (50 feet) yüksekliğe
çıkarak uçmuş ve rekorunu geri almıştı.
|
Bu
arada; pilot ve mühendis Juan de la Cierva (1895-1936) İspanya'da ilk kullanışlı helikopteri
geliştiriyordu. Cierva yapmış olduğu ilk
tasarımlarda ve kendi otocayrosunda kalkıştan
sonra ortaya çıkan aerodinamik ve yapısal
hataları keşfetmişti. Ciervan'nın "C.4." olarak
tanımladığı 1923 yılında inşa ettiği otocayrosunda modern helikopterlere
temel olacak rotor şekil almaya başlamıştı. |
|
Cierva'nın C.4. Otocayrosu |
Fotoğraf: Flying Bike |
|
Hollandalı havacılık mühendisi Albert Gillis von
Baumhauer 1923 yılında helikopter tasarımı
çalışmalarına başlamıştı. İnşa edilen ilk
tasarım 24 Eylül 1925 tarihinde Hollanda kara
havacılık yüzbaşısı Floris Albert van Heijst
tarafından uçurulmuştu. Bu uçuş, tam olarak
yerden kalkma, havada asılı kalma ve iniş olarak
gerçekleşmişti. Yüzbaşı van Heijst'in uçuşta
kullandığı, Von Baumhauer'in icat ettiği kumanda
sistemiyle rotor pervanelerinin (Döner
kanat) hücum açısı ve rotorun eğimini isteğe
bağlı olarak eşzamanlı olarak
değiştirilebilmişti. Von Baumhauer'in rotor
pervanelerinin ve rotor eğiminin eşzamanlı
olarak değiştirilmesi ile ilgili icadı 31 Ocak
1927'de İngiliz Havacılık Bakanlığının 265,272
numaralı patent belgesiyle tescil edilmişti. |
İtalyan mühendis Corradino D'Ascanio (1891-1981) 1930 yılında D'AT3 ismini verdiği iki
rotorlu bir helikopter inşa etti. Oldukça büyük
olan helikopterin, birbirinin zıt yönünde dönen
iki pervaneli iki rotoru vardı. Pitch, roll ve
yaw hareketleri helikopterin gövdesine eklenen
üç küçük pervane ile kontrol altında tutulmuştu.
D'AT3; 18 metre yükseğe çıkarak, 1,078 metre
uçmuş ve 8 dakika 45 saniye havada kalmıştı. Bu
uçuş, Uluslararası Havacılık Federasyonu (Fédération
Aéronautique Internationale "FAI")
tarafından rekor olarak kayıtlara geçirilmişti. |
Aynı
tarihlerde Sovyetler Birliği'nde havacılık
mühendisi olan Boris N. Yuriev ve Alexei M.
Cheremukhin Moskova'da Merkezi Aerohidrodinamik
Enstitüsünde "TsAGI" 1-EA olarak
isimlendirdikleri tek rotorlu helikopter
tasarımı üzerinde çalışıyorlardı. Gövdesi içi
boş tüplerden yapılmış olan 1-EA helikopterinde
dört pervaneli ana rotor ile gövdenin burun ve
kuyruk kısmında 1,8 metre (6 feet) çapında, ana
rotorun dönüş momentini nötralize eden iki adet
rotor bulunmaktaydı. Rotorlar, Birinci Dünya
Savaşı'nda kullanılmış Gnome Monosoupape'nin
benzeri olan iki adet M - 2 motoru ile
döndürülüyordu. TsAGI 1-EA birkaç başarılı alçak
irtifa uçuşu gerçekleştirmiş ve 14 Ağustos
1932'de Cheremukhin'in kullandığı 1-EA,
605 metre (Tescil edilmedi) yüksekliğe çıkarak
d'Ascanio'nun rekorunu geçmişti. Rekorun
kırıldığı tarihte Sovyetler Birliği henüz FAI
üyesi olmadığı için rekor resmi olarak tescil
edilmemişti. |
|
Gnôme 9N Monosoupape Motoru |
Fotoğraf: Wikipedia |
|
Bréguet ve Dorand 1933 yılında Gyroplane
Laboratoire'i inşa etti. Birçok yer denemeleri
ve bir kazadan sonra 26 Haziran 1935'de ilk uçuş
gerçekleştirildi. Pilot Maurice Claisse
tarafından tespit edilen kumanda hataları kısa
zamanda giderildi. 14 Aralık 1935'de 500 metre
çapındaki bir alanda uçarak rekor kırdı. Ertesi
yıl, 26 Eylül 1936'da Claisse, helikopteriyle
158 metreye çıkarak ve yükseklik rekorunu kırdı.
Sonunda; 24 Kasım 1936 tarihinde 1 saat, 2
dakika, 5 saniye havada kalmış ve 44
kilometrenin üzerindeki mesafeyi saatte 44,7
kilometre hızla uçarak ve yeni bir rekor
kırmıştı. Villacoublay meydanında bulunan
Gyroplane Laboratoire, 1943 yılında
Müttefiklerin hava bombardımanı sırasında imha
olmuştur. |
|
Mürettebat |
1 |
Uzunluğu |
8,92 metre |
Rotor çapı |
15,89 metre |
Boş ağırlığı |
1,430 kilogram |
Azami kalkış ağırlığı |
1,950 kilogram |
Motor |
1xHispano-Suiza, 225 kW |
Azami hızı |
120 kilometre/saat |
Menzili |
44 kilometre |
Tavanı |
158 metre |
İnşa edildiği yıl |
1933 |
İlk uçtuğu tarih |
26 Haziran 1935 |
Tasarım |
Louis Breguet |
Üretici |
Breguet-Dorand |
|
|
Gyroplane Laboratoire Ve Teknik
Özellikleri |
|
5. HELİKOPTER
ÜRETİMİNİN
BAŞLAMASI: |
Alman Focke-Wulf Fw 61 1936 yılında yaptığı ilk
uçuşunda Gayroplane Laboratoire'nin başarısını
gölgede bırakacaktı. Fw 61, 1937 yılında
helikopterlerin kırdığı bütün dünya rekorlarını
geride bırakmış, hız ile irtifada başarılı
olacağını göstermişti. Şubat 1938'de ilk bayan
helikopter pilotu Hanna Reitsch (1912-1979) Fw
61 ile kapalı spor salonu Deutschlandhalle'de
seyirci olmadan bir gösteri yapmıştı. |
Nazi
Almanya'sı İkinci Dünya
Savaşı'nda az sayıda
helikopteri gözlem,
ulaştırma ve tıbbi
tahliyede kullanmıştı.
Flettner Fl 282
"Kolibri" Akdeniz'de,
Focke Achgelis Fa 223 "Drache"
Avrupa'da kullanılmıştı.
Müttefik hava
kuvvetlerinin etkili
bombardımanları,
Almanların fazla
sayıda helikopter
üretmesini büyük ölçüde
engellemişti. |
Amerika Birleşik Devletleri'nde Igor Skorsky
(1889-1972) ve W. Lawrence LePage Birleşik
Devletlerin ilk askeri helikopterini yapmak için
yarış halindeydiler. Savaş öncesi, Fw 61'den
sonra, LePage helikopter üretimi için patent
aldı ve XR-1'i inşa etmişti. Bu sıralarda
Skorsky tek rotorlu VS-300'ün tasarımını
hazırlamıştı. Yapılan denemelerde ana rotorun
oluşturduğu dönüş momentini nötralize etmek için
helikopterin kuyruk kısmına dikey olarak küçük
bir rotor ekledi. |
VS-300'ün geliştirilmesinden sonra, Sikorsky R-4 helikopter üretimi için 100 adet sipariş
almıştı. R-4 helikopteri İkinci Dünya
Savaşı'nda müttefikler tarafından öncelikle
Burma, Alaska ve diğer sarp arazilerde kurtarma
amacıyla kullanılmıştı. R-4 helikopteri
1942-1944 yıllarında toplam 131 adet üretilmiş
ve geliştirilerek R-5 ile R-6 helikopterleri
tasarlanmıştı. Skorsky, İkinci Dünya Savaşı
öncesinden başlayarak savaş sonuna kadar toplam
400 helikopter üretmişti. |
|
Uzunluğu |
33 feet, 8 inch (10,2 metre) |
Rotor çapı |
38 feet (11,5 metre) |
Yüksekliği |
12 feet, 5 inch (3,8 metre) |
Boş ağırlığı |
2,098 libre (952 kilogram) |
Yüklü ağırlığı |
2,581 libre (1,170 kilogram) |
Motor |
1xWarner R-550 |
Motor gücü |
1x200 beygirgücü (149 kW) |
Azami hızı |
75 mil (120 kilometre/saat) |
Seyir hızı |
65 mil (105 kilometre/saat) |
Tavanı |
8,000 feet (2,400 km) |
Mürettebat |
1 |
İlk uçtuğu tarih |
13 Ocak 1942 |
Üretim adedi |
131 |
|
|
Sikorsky R-4
Ve Teknik
Özellikleri |
|
LePage ve Sikorsky ordu için helikopter üretimi
yapmışlardı. Helikopter tasarımının öncülerinden
mucit Arthur Young (1905-1995), denge çubuğu
olan ve esnek pervaneli rotor üretiminin
tasarımı için Bell Aircraft'ta çalışmalar
yapmaktaydı. Daha sonra Model 30 helikopterinin
sade tasarımı kolaylıkla tamamlanmıştı. Model 30
geliştirildi ve Bell 47 adıyla sivil
helikopter belgesini aldı. Bell 47, Birleşik
Devletlerin sivil amaçlarla kullanılan ilk
helikopteri olmuştu. |
6. HELİKOPTERDE TÜRBİN MOTORUNA
GEÇİŞ: |
Havacılık mühendisi Charles Huron Kaman, 1951
yılında Birleşik Devletler Donanması'nda yaptığı
temaslardan sonra, K-225 helikopterine yeni
bir motor türü olan türboşaft'ı uyarladı.
Uyarlanan türbin motoru, piston motora göre hem
hafifti, hem de büyük miktarda güç sağlıyordu ve
piston motorun ağır gövdesinin, diğer
parçalarının kapladığı yerden daha küçük bir
alanda çalışabiliyordu. Kaman K-225, 11 Aralık
1951 tarihinde dünyanın ilk türbin motorlu
helikopteri oldu. İki yıl sonra, 26 Mart 1954
tarihinde diğer Kaman helikopteri olan
Donanmanın HTK-1'i iki türbin motoruyla ilk
uçuşunu yapmıştı. Ayrıca, Sud Aviation'un
ürettiği "Alouette II" türbin motorlu ilk
helikopter olmuştu. |
Helikopterlerin güvenli ve istikrarlı uçuş
yapmaları, sabit kanatlı uçaklardan 10 sene
sonra gerçekleşmiştir. Bu gecikmenin
sebeplerinden biri de helikopterlerde sabit
kanatlı uçaklara göre daha fazla güce olan
gereksinimdir. Yirminci Yüzyılın ilk yarısında
yakıt ve motorlardaki ilerlemeler, helikopterin
gelişmesinde en önemli etkenlerden biri
olmuştur. Yirminci Yüzyılın ikinci yarısında
hafif ve elverişli türbin motorlarla daha büyük,
daha hızlı ve daha verimli helikopterler
geliştirilmektedir. Günümüzde küçük ve ucuz
helikopterlerde piston motor halâ kullanılıyorsa
da helikopterlerde türbin motorlar tercih
edilmektedir. |
7. HELİKOPTERİN KULLANIM ALANLARI: |
Rotor pervanelerinin dönme açıklığının bulunduğu
çok dar yerlere dikine iniş-kalkış yapan
helikopterler sivil ve askeri amaçlarla bir çok
alanda kullanılmaktadır. Kısaca bu alanlar;
ulaştırma, inşaat, yangın söndürme, sahil
güvenlik, arama ve kurtarmadır. Askeri amaçlarla
kullanılan helikopterler makineli top, roket,
güdümlü füze gibi silah sistemlerine sahiptir.
Sitenin "Helikopter" bölümündeki askeri ve sivil
amaçlarla kullanılan helikopter resimleri ve
teknik özellikleri için
tıklayın. |
Hazırlayan:
Ercan
ÇETİNERLER |
Kaynaklar:
Kaynak /
Yurtdışı
/ Sıra
No.. 24 |
|
|