Ben Kimim

 
 
 

TÜRK HAVA KUVVETLERİ'NDE F-104 STARFIGHTER UÇAĞI

 
1. F-104 Uçağının Türk Hava Kuvvetleri’ne Girişi:

İkinci Dünya Savaşı sona erince, seferi durumdaki Türk Hava Kuvvetleri, barış üslerine dönerek, seferberlik gereği savaş süresince olağanüstü teşkil ettiği bazı birlik ve müesseseleri lağvetmiş; diğer taraftan, barış teşkilatında kalacak birlikler de kurulmuş ve kadro bakımından tensik olunmuştu. Bu uygulama sonunda Türk Hava Kuvvetleri, savaşın verdiği tecrübelere ve ondan aldığı taktik ve stratejik derslere göre yeniden organize edildi. İkinci Dünya Savaşı’nın sonunda Truman Doktrini ve Marshall Yardımı’ndan yararlanarak Türk Hava Kuvvetleri’ne günün modern silahları, muharebe araç ve gereçleri sağlandı. Daha sonra, 1951 yılında jet uçaklarına geçiş için bazı hazırlıklar da yapıldı. Türkiye 1952 yılında NATO teşkilatına girdikten sonra, Türk Hava Kuvvetleri bir plan gereğince pervaneli uçaklarını tasfiye etti. Bu suretle yeni alınan jet uçaklarına intikal devri başladı. Sağlanan modern hava araç ve gereçleriyle Türk Hava Kuvvetleri artık zamanın teknolojik gelişmelerine uygun bir yenileme dönemine girmiş bulunuyordu. Bu safhada NATO faktörüne göre taktik hava kuvveti ve hava ulaştırmasının kuvvet hedefleri de iyice belli olmuştu. Nitekim bu devrede, demode olmuş pervaneli muharebe uçakları kısa denecek bir sürede peyderpey jet uçaklarıyla değiştirildi. Bunun sonucu, ilk olarak tayyare alayları hava üs teşkilatına dönüştürüldü. Miatlarını doldurmuş olan pervaneli ve orta menzilli bombardıman uçakları kadro dışı bırakıldı. Bundan kısa bir süre sonra tümen, alay, tabur, bölük gibi kuruluşlar da kaldırıldı ve yerine hava grubu, filo gibi modern hava teşkilatı prensibi kabul edildi. İşte bu suretle, jet grupları, jet filoları teşkil edildi. Bu teşkilat değişikliği ile birlikte Türk Hava Kuvvetleri’nin bir parçası olan ve yeni teşkil edilmiş bulunan hava üsleri bir hamlede T-33, F-84G, F-84F, F-86, RF-84F ve nihayet F-100 gibi o zamanın en modern jet uçaklarıyla donatıldı.

Pervaneli uçak personelinin jetlere intibakını sağlamak için Jet Eğitim Üssü kuruldu ve kısa zamanda jetlere pilot ve bakımcı personel yetiştirildi. Birçok personel de eğitim için Kanada ve Amerika’ya gönderildi. 1951 yılında jet uçaklarını da bünyesine alan Türk Hava Kuvvetleri, 1960 yılına kadar bu uçaklara tamamıyla intibak etmiş ve artık hava teknolojisinde varılacak olan yeni aşamalara kendisini eriştirmek ve yenilemek durumuna getirmiş bulunuyordu. İşte bu devrede Kara ve Deniz Kuvvetleri gibi Hava Kuvvetleri de her kademesinde yapılan yenilik ve değişikliklerle adeta bir yeniden oluşma evresine girmişti. 1960 yılından sonra, önce milli bütçe imkanları titizlikle dikkate alınarak, Türk Hava Kuvvetleri’nin bu devrede uzay teknolojisi aşamasına giren dünya havacılığına ayak uydurabilmesi için kendisine ayrılan tahsisat haklı olarak arttırıldı. Türk Hava Kuvvetleri sınırlı da olsa artan bütçesiyle zamanın teknolojik gelişmeleri sonucu beliren ihtiyaçlarını belli bir oran içinde karşılamaya çalıştı. Milli bünyede alınıp bulunan bu imkanlar ile noksanların ikmaline gayret edilirken, diğer taraftan üyesi olduğumuz NATO teşkilatı ile daha sıkı bir koordinasyon yapıldı. Samimi ve iyi niyete dayanan bu iş birliğine dayanılarak, Türkiye’nin jeopolitik durumu ve yetişmiş personeli oranında hava gücüne verdiği önemi anlayan ve bu hususta kendi imkanları ile yaptığı atılımları yakından izleyen müttefiklerimiz, bu istekleri makul karşıladı ve Türk Hava Kuvvetleri’nin 1951’den itibaren kullanmış olduğu F-84G jet uçaklarını bu sırada çok üstün performanslara ulaşmış olan yeni jet modelleri ile değiştirmeye karar verdi.

1960’ların ortalarına gelindiğinde başta Almanya olmak üzere NATO’nun birçok Avrupalı üyesi hava kuvvetlerinin donatımında Lockheed yapımı F-104G Starfighter uçağını seçmiş ve bu ülkeler için büyük miktarlarda uçak üretilmeye başlanmıştı.

Türkiye, “NATO Karşılıklı Yardım Programı (MAP-Military Aid Program)” kapsamında Starfighter uçaklarını hibe olarak alan ilk NATO ülkelerinden birisidir. MAP kapsamında alınacak olan bu uçaklar için 25 Mart 1963’te Mürted (Akıncı) Hava Üssünde F-104 uçaklarıyla modernize edilmiş bir filo “F-104 G Filosu” adıyla kuruldu. Amerikan uçak taşıt gemisi “U.S.S. Triton” ile İzmir Çamaltı Tuzlası’na getirilen Lockheed yapımı 15 adet F-104G ve 2 adet TF-104G uçağı 09 Mayıs 1963 tarihinde F-104G Filosu’na tahsis edildi. Böylece Türk Hava Kuvvetleri 2 Mach uçuş hızıyla tanışmış oldu.

Amerikan uçak taşıt gemisi U.S.S. Triton'dan indirilen F-104G Starfighter Uçağı
İlk F-104G Uçağının Teslim Alınışı
Başbakan İsmet İnönü F-104G Uçağını İncelerken

Eğitimlerin ve gerekli modifikasyonların tamamlanmasını müteakiben Türk F-104G Starfighter uçakları ile ilk uçuş Yzb. Burhan ÖZKAN ve öğretmeni Yzb. OSBORNE tarafından 1 Temmuz 1963 tarihinde Mürted Hava Üssü’nde gerçekleştirildi. 1 Ağustos 1963 tarihinde F-104 Filosu’nun adı 144’üncü Filo olarak değiştirildi.

TF-104G Uçağı İle İlk Uçuşu Gerçekleştiren Pilotlar
Solda: Hv.Plt.Yzb.Burhan ÖZKAN. Sağda: Uçuş öğretmeni Yzb.OSBORNE

1 Temmuz 1964’te yine MAP kapsamında alınan Canadair yapımı 18 adet F-104G ve 2 adet TF-104G uçağı ikinci F-104G filosu oluşturmak üzere Mürted Hava Üssü’nde konuşlu 141’inci Filo’ya tahsis edildi. Bu uçakların son beş tanesi 25 Aralık 1965 tarihinde Amerikan uçak gemisi “U.S.S. CARD” ile İzmir’e getirildi. 1968’de ise 4 adet F-104 uçağı daha Türkiye’ye geldi. 9 Ağustos 1967 tarihinde 141’inci Filo personeli ve uçaklarıyla Balıkesir’e, aynı tarihte 191’inci Filo Mürtedde intikal etti. Türk F-104’lerini büyük bir başarı ile uçuran 144’üncü Filoya 1968 yılında Lockheed Firması tarafından “Uçuş Emniyet Armağanı” verildi. 25 Nisan 1972 tarihinde Türk Hava Kuvvetleri yeni teşkilat yapısına uygun olarak 144’üncü Filonun adını 141’inci Filo (Akıncı), 141’inci Filonun adını 191’inci Filo (Balıkesir) ve 191’inci Filonun adını ise 142’nci Filo (Akıncı) olarak değiştirdi. 1974 Kıbrıs Barış Harekatına katıldılar. Önemli ve özel görevler üstlenen bu F-104 Filoları seçilmiş hedeflere taarruzlar gerçekleştirerek büyük başarılar gösterdiler. Harekat sırasında Amerikan Hükümeti Türk F-104 filolarındaki nükleer silahların sökülmesini ve depolara kaldırılmasını talep etti. Harekat sonrasında konulan Amerikan ambargosundan tüm Silahlı Kuvvetlerde olduğu gibi Hava Kuvvetleri’ndeki F-104’ler de payını aldı.

 
F-104G Uçağı   TF-104G Uçağı

Kıbrıs Barış Harekatı sonucunda Türk Hava Kuvvetleri’nde acilen F-104 uçaklarının önleme kapasitesini modernize etme ihtiyacı doğdu. Türkiye Libya’nın jet eğitim ve bakım desteği karşılığında verdiği ödenekle İtalya ve Lockheed firmaları tarafından müştereken geliştirilen F-104S uçaklarını satın alma kararı aldı ve 16 Ekim 1974’te İtalya’ya 18 adet F-104S uçağı sipariş etti. Bunlardan ilk 6 adedi Kasım 1974’te pilotlarımız tarafından Yunanistan’ın hava sahasını açmaması nedeniyle Libya üzerinden Akıncı’ya geldi ve 142’nci Filoya tahsis edildi.

5 Şubat 1975’te Amerikan Senatosu aldığı bir kararla Amerikan yardımını kesti. Daha doğrusu ABD Türkiye’ye silah ambargosu koydu. 1975 yılı Mayıs ayında 22 adet F-104S uçağı daha sipariş edildi ve Ekim 1976 itibarı ile toplam 40 adet F-104S uçağı alınmış oldu. Bu uçaklar 142 (Mürted) ve 192’nci Filolarda (Balıkesir) konuşlandırıldı. 1977 yılında Almanya’dan 2 adet TF-104G uçağı daha alınmasının ardından 1980’li yılların başında Hollanda, Almanya, Norveç, Belçika ve Kanada gibi NATO ülkeleri hava kuvvetlerinin F-104 uçaklarını servis dışı bırakmaya başlamalarıyla çok sayıda CF-104, F-104G ve TF-104G uçağı Türkiye’ye gönderildi. İlk Alman F-104’leri 161’inci Filo’da (Bandırma) kullanıldı. Alman askeri yardımından Türk Hava Kuvvetleri’ne verilmesi ön görülen F-104G uçaklarının pilot eğitiminin yapılabilmesi için F-104G simülatörüne ihtiyaç olduğundan 06 Ağustos 1979 tarihinde CAE firmasına ait 6 Alman uzman tarafından 1978 yılında inşaatına başlanıp 1979 yılında bitirilen simülatör binasına montaj işlemine başlanmış, bakım ve kalibrasyonu yapıldıktan sonra 16 Kasım 1979 tarihinde Türk Hava Kuvvetleri personelinin işletmesine bırakılmıştır. 22 Kasım 1979 tarihinden itibaren de filolar F-104 simülatörü ile uçuş eğitimine başlamışlardır.

3 Nisan 1981 tarihinde F-104 birliklerine atanan pilotlara harbe hazırlık eğitimi yaptırmak ve aralarında standardizasyonu sağlamak maksadıyla 142’nci Filo bünyesinde Şahin Kıt’a Komutanlığı kurulmuştur. 31 Ocak 1981 - 05 Ağustos 1983 tarihleri arasında Belçika’dan 18 adet F-104G uçağı alındı. Fakat bu uçaklar kanat köklerinde çatlaklara rastlanması nedeniyle 1987 yılında envanterden çıkartıldı ve parçaları diğer uçakların idamesinde kullanıldı. 26 Ağustos 1980 ile 10 Mart 1984 tarihleri arasında Hollanda’dan 22 adet RF-104G, 21 adet F-104G uçağı alındı. 15 Ocak 1975’ten 28 Ağustos 1980 tarihine kadar F-104S uçakları ile görev yapan 142’nci Filo bu tarihte tip değiştirerek Hollanda’dan alınan 18 adet F-104G ve 4 adet TF-104G uçağı ile Hollanda’da bulunan ve mülkiyeti ABD’ye ait olan 1 adet F-104G uçağını bünyesine dahil etmiştir. 1984 yılında ise 162’nci Filo 18 Hollanda RF-104G uçağı ile Bandırma’da konuşlandırıldı. 1981’in Temmuz, Ağustos aylarında Norveç’ten 9 adet RF-104G, 3 adet CF-104G ve 1 adet TF-104G uçağı alındı. Almanya’dan ise Kasım 1980’den başlayarak, sonuncusu 1988 yılında olmak üzere toplam 170 adet F-104G uçağı alındı.

Sol El Düzeninde Uçan F-104G Uçakları

Farklı uçaklarla uçuşun, Harbe Hazırlık (H/H) eğitimindeki pilotların eğitimini ve uçuş emniyetini olumsuz yönde etkilediğinden Şahin Kıt’a K.lığı 22 Ağustos 1986 tarihinde Alman F/TF-104G uçaklarıyla teçhiz edildi. Son olarak Kanada 23 Ocak 1980 tarihinde 44 adet CF-104A ve 6 adet CF-104D uçağını Türkiye’ye hibe etti ve bu uçaklar 181 ve 182’nci Filolara tahsis edildi. Bu gelişmelerden sonra artık Türk Hava Kuvvetleri’nde standart filo yapısı 18 tek kişilik ve iki çift kişilik uçaktan oluşmaktaydı. 1984 yılında ilk orijinal F-104 filosu olan 141’inci Filo Alman F-104 uçaklarıyla modernize edildi. 1988 yılına kadar F-104S uçaklarının hemen hemen yarısının kaybedilmesi ve uçağın bu modelinin emniyetsizliğinin kanıtlanması sonucu 192’nci Filo uçaklarını F-104G’lerle değiştirdi. 1988 yılında yani Starfighter’ların Türkiye’deki 25’inci yılında Türk Hava Kuvvetlerinde toplam 8 filoda değişik F-104 tipleriyle uçuluyordu.

2. Yıllara Göre Envantere Giren Uçak Miktarı:

YILLAR F-104G TF-104G F-104S CF-104A CF-104D TOPLAM
1963 15 2       17
1964 18 2       20
1965 5         5
1968 3 1       4
1972 9 1       10
1973   1       1
1974     6     6
1975     12     12
1976     22     22
1977   2       2
1980 23 5       28
1981 26 1       27
1982 24 3       27
1983 35 11       46
1984 44 9       53
1985 43 4       47
1986 29 10   44 6 99
1987   2       2
1988 10 2       12
1989 3         3
TOPLAM 287 56 40 44 6 433
GENEL
TOPLAM
433

3. Geldiği Ülkelere Göre Uçak Miktarları:

ÜLKE F-104G TF-104G F-104S CF-104A CF-104D TOPLAM
MAP 38 4       42
ABD 3 1       4
İspanya 9 2       11
İtalya     40     40
Hollanda 43 12       55
Norveç 12 1       13
Belçika 17         17
Kanada       44 6 50
Almanya 165 36       201
TOPLAM 287 56 40 44 6 433

GENEL

TOPLAM

433
4. F-104 Uçaklarının Teknik Bilgileri

F-104 G

UÇAĞIN TİPİ VE ADI F-104G Starfighter
KULLANMA AMACI Av önleme / Bombardıman


Ö

Z

E

L

L

İ

K

L

E

R

İ

YAPIMCI FİRMA VE ÜLKE
Lockheed ABD-Konsorsiyum
Hollanda, Belçika, Almanya, İtalya, Kanada
MOTOR ADEDİ VE TİPİ 1 adet (J79-GE-11A/B) veya (J79-MTU-JIK)
AĞIRLIĞI BOŞ 14.760 libre
YÜKLÜ 23.450 libre
BOYUTLARI BOYU 54,77 feet
GENİŞLİĞİ 20,94 feet
YÜKSEKLİĞİ 13,49 feet
LASTİK BOYUTLARI Ana: 26x8.0-14, Burun: 18x5.5
YAKIT CİNSİ JP-4
DEPO
KAPASİTESİ
DAHİLİ 896 Galon
HARİCİ 730 Galon
YAPIM TARİHİ 1962
HİZMETE GİRDİĞİ TARİH 1963
TÜRKİYE'DE HİZMETE GİRİŞ 9 Mayıs 1963
HİZMETTEN ÇAKIŞ TARİHİ 1994
MAKSİMUM HIZI 2 Mach
HAVADA KILIŞ SÜRESİ
2 saat
(Yük durumu ve uçuş koşullarına göre değişir)
TAVANI 80.000 feet
SİLAHLARI
250-750-1.000 libre bomba, Napalm, 2.75 roket,
GAR-8, GAM-83B, 20 mm top
PERSONEL 1
YÜK 8.690 libre
 

TF-104G

UÇAĞIN TİPİ VE ADI TF-104G Starfighter
KULLANMA AMACI Eğitim / Bombardıman


Ö

Z

E

L

L

İ

K

L

E

R

İ

YAPIMCI FİRMA VE ÜLKE
Lockheed ABD-Konsorsiyum
Hollanda, Norveç, Belçika
MOTOR ADEDİ VE TİPİ 1 adet (J79-GE-11A/B) veya (J79-MTU-JIK)
AĞIRLIĞI BOŞ 14.760 libre
YÜKLÜ 23.450 libre
BOYUTLARI BOYU 54.77 feet
GENİŞLİĞİ 20.94 feet
YÜKSEKLİĞİ 13.49 feet
LASTİK BOYUTLARI Ana: 26x8.0-16, Burun: 18x5.5
YAKIT CİNSİ JP-4
DEPO
KAPASİTESİ
DAHİLİ 677 + 23 Galon
HARİCİ 730 + 23 Galon
YAPIM TARİHİ 1961
HİZMETE GİRDİĞİ TARİH 1963
TÜRKİYE'DE HİZMETE GİRİŞ 1963
HİZMETTEN ÇAKIŞ TARİHİ 1994
MAKSİMUM HIZI 2 Mach
HAVADA KILIŞ SÜRESİ
2 saat
(Yük durumu ve uçuş koşullarına göre değişir)
TAVANI 80.000 feet
SİLAHLARI
250-750-1.000 libre bomba, 2.75 roket,
GAR-8, GAM-83B
PERSONEL 2
YÜK 8.690 libre
 

F-104S

UÇAĞIN TİPİ VE ADI F-104S Super Starfighter
KULLANMA AMACI Av önleme / Bombardıman


Ö

Z

E

L

L

İ

K

L

E

R

İ

YAPIMCI FİRMA VE ÜLKE Lockheed-ABD lisansı ile İtalya
MOTOR ADEDİ VE TİPİ 1 adet (J79-GE19
AĞIRLIĞI BOŞ 14.900 libre
YÜKLÜ 31.000 libre
BOYUTLARI BOYU 54.90 feet
GENİŞLİĞİ 21.11 feet
YÜKSEKLİĞİ 13.60 feet
LASTİK BOYUTLARI Ana: 25x6.75, Burun: 18x5.5
YAKIT CİNSİ JP-4
DEPO
KAPASİTESİ
DAHİLİ 896 Galon
HARİCİ 730 Galon
YAPIM TARİHİ 1966
HİZMETE GİRDİĞİ TARİH 1969 İtalya
TÜRKİYE'DE HİZMETE GİRİŞ 1974
HİZMETTEN ÇAKIŞ TARİHİ 1993
MAKSİMUM HIZI 2.2 Mach
HAVADA KILIŞ SÜRESİ
2 saat
(Yük durumu ve uçuş koşullarına göre değişir)
TAVANI 80.000 feet
SİLAHLARI
M/61 topu, AIM-7E ve AIM-9 füzeleri,
Genel maksat bombaları, Güdümsüz roket
PERSONEL 1
YÜK 16.100 libre
 

CF-104A

UÇAĞIN TİPİ VE ADI CF-104A Starfighter
KULLANMA AMACI Av önleme / Bombardıman


Ö

Z

E

L

L

İ

K

L

E

R

İ

YAPIMCI FİRMA VE ÜLKE Lockheed-ABD lisansı ile Canadair Ltd.
MOTOR ADEDİ VE TİPİ 1 adet (J-79-OEL-7 veya J-79-OEL-7A)
AĞIRLIĞI BOŞ 14.900 libre
YÜKLÜ 31.000 libre
BOYUTLARI BOYU 54.90 feet
GENİŞLİĞİ 21.11 feet
YÜKSEKLİĞİ 13.60 feet
LASTİK BOYUTLARI Ana: 25x6.75, Burun: 18x5.5
YAKIT CİNSİ JP-5
DEPO
KAPASİTESİ
DAHİLİ 896 Galon
HARİCİ 730 Galon
YAPIM TARİHİ 1966
HİZMETE GİRDİĞİ TARİH 1969 İtalya
TÜRKİYE'DE HİZMETE GİRİŞ 1974
HİZMETTEN ÇAKIŞ TARİHİ 1993
MAKSİMUM HIZI 2.2 Mach
HAVADA KILIŞ SÜRESİ
2 saat
(Yük durumu ve uçuş koşullarına göre değişir)
TAVANI 80.000 feet
SİLAHLARI
M-61 topu, AIM-7E, AIM-9 füzeleri, Genel Maksat
Bombaları, Güdümsüz roket
PERSONEL 1
YÜK 16.100 libre
 

CF-104D

UÇAĞIN TİPİ VE ADI CF-104D Starfighter
KULLANMA AMACI Av önleme / Bombardıman


Ö

Z

E

L

L

İ

K

L

E

R

İ

YAPIMCI FİRMA VE ÜLKE Lockheed-ABD lisansı ile Canadair Ltd.
MOTOR ADEDİ VE TİPİ 1 adet (J-79-OEL-7 veya J-79-OEL-7A)
AĞIRLIĞI BOŞ 13.707 libre
YÜKLÜ 22.422. libre
BOYUTLARI BOYU 54.90 feet
GENİŞLİĞİ 21,11 feet, 7.62 inch
YÜKSEKLİĞİ 13.60 feet
LASTİK BOYUTLARI Ana: 26x6.75, Burun: 18x5.5
YAKIT CİNSİ JP-5
DEPO
KAPASİTESİ
DAHİLİ 746 İmperial Galon
HARİCİ 609 İmperial Galon
YAPIM TARİHİ 1962
HİZMETE GİRDİĞİ TARİH 1962
TÜRKİYE'DE HİZMETE GİRİŞ 1986
HİZMETTEN ÇAKIŞ TARİHİ 1994
MAKSİMUM HIZI 2.2 Mach
HAVADA KILIŞ SÜRESİ
2 saat
(Yük durumu ve uçuş koşullarına göre değişir)
TAVANI 80.000 feet
SİLAHLARI
250, 750, 1.000 libre bomba, Napalm, 2.75 inch
roket, GAR-8, LAU-3A, Roket podu, 20 mm top
PERSONEL 2
YÜK 8.715 libre
 

5. Envantere Giren F-104 Uçaklarının Seri Numaraları İle Hizmete Giriş Ve Hizmetten Çakış Tarihleri:

Konu ile ilgili sayfaya ulaşmak için EnvanterF-104.htm'yi tıklayın.

 

Kaynak: Kaynaklar Sayfası Yurtiçi Sıra No: 28