Ben Kimim
 
 
 

UZAY MEKİĞİ PROGRAMI UÇUŞLARI
 

1. GİRİŞ:

Apollo programı ile Ay yüzeyine insanlı inişin yapıldığı 20 Temmuz 1969 tarihinden daha önce, Ekim 1968'de NASA Uzay Mekiği Programı'nın ilk çalışmalarına başlamıştı. Uzay Mekiği Programının ana noktası, Dünya yörüngesine gönderilen uzay aracının bilimsel araştırmalarını tamamladıktan sonra Dünya'ya dönmesi ve sonraki uçuşlarda tekrar kullanılmasıydı.

Uzay Mekiği Programı'nda insanlı ilk uçuşun yapıldığı 11 Kasım 1982'den programın sonlandırılmasının planlandığı 2011 yılına kadar toplam olarak 135 uçuş gerçekleştirilmiştir.
 
Uzay Mekiği Programı Peçi

2. UZAY MEKİĞİ PROGRAMI ÇALIŞMALARININ BAŞLAMASI:

Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri 1960'lı yılların ortasında yeni nesil uzay taşıma sistemi üzerinde gizli bir çalışma yapmıştı. Bu çalışmalarda yeniden kullanılabilir uzay aracının en ucuza mal olacak seçenek olduğu sonucuna varılmıştı. Bu aracın tasarımı ve üretimi için üç adımdan oluşan bir programın uygulanmasının uygun olacağı düşünülmüştü. Birinci adımda uzaydan Dünya'ya dönerek yatay iniş yapacak mekiğin üretilmesi, sonraki iki adımda ilk üretilen mekik üzerindeki tasarım eksikliklerinin giderilerek en iyi sonucun elde edilmesi önerilmişti.

NASA 1968 yılında uzay mekiği çalışmalarına resmi olarak başlamış, aynı zamanda uzay mekiği fırlatıcı roketinin tasarımı ve yapımıyla ilgili bir yarışma düzenlemişti. NASA'nın Houston ve Huntsville büroları ortaklaşa olarak Dünya yörüngesine gönderilip tekrar Dünya atmosferine girerek uçak gibi iniş yapabilecek bir uzay aracının tasarımına ait isteğini ilgili firmalara duyurmak amacıyla yayınlamıştı.

İstenen özellikleri taşıyan ilk mekik olan Columbia Palmdale-California'da üretildi. Kennedy Uzay Merkezi'ne 25 Mart 1979'da teslim edilen uzay mekiği Columbia'nın 12 Nisan 1981'de iki kişilik mürettebatı ile Dünya yörüngesine ilk kez fırlatılmasıyla uzay mekiği çalışmaları başlamış oldu.

3. UZAY MEKİĞİ PROGRAMININ AMACI:

Uzay Mekiği Programı'nın amacı uzay mekiği ile astronotları ve malzemeyi Dünya yörüngesine götürerek;
- Dünya yörüngesinde uzay istasyonu kurulması,
- Uzay fiziği araştırmaları,
- Astronomi araştırmaları,
- Biyolojik deneyler,
- Bilimsel deneyler,
yapılmasıydı.

4. UZAY MEKİĞİ:

Uzay mekiği fikri 1960'lı yıllarda başlayan Apollo programından çok önceleri oluşmaya başlamış, tasarım ve yapım çalışmalarının ilk adımı 1970'li yıllarda atılmıştı.  Uzaydaki bir aracın Dünya'ya uçak gibi yatay olarak indirilmesi düşüncesi Havacılık Ulusal Danışma Kurulu (National Advisory Committee for Aeronautics "NACA") içinde tartışılmaya başlamıştı. Deneme çalışmaları 1954 yılında sonraları X-15 olarak tanımlanan uçağın tasarımı ile başlatılmıştı. North American firmasının ürettiği X-15 uçağı ilk uçuşunu 8 Haziran 1959'da yapmıştı.

Başkan Richard Nixon 5 Ocak 1972'de uzay mekiğinin geliştirilmesi çalışmalarına devam edilmesi kararını aldı. Ağustos 1973'de Martin Marietta firması tarafından üretilen X-24B uçağı motor gücü olmadan Dünya atmosferine girerek yatay inişi gerçekleştirdi. Yapılan bu çalışmalardan sonra uzay mekiğinin tasarım ve üretim çalışmalarına başlanmıştı.
 
North American X-15 Uçağı   Martin Marietta X-24A Uçağı
Fotoğraflar: NASA

Uzay mekiğinin üretilme aşamasında büyük fikir tartışmalarından sonra en uygun aerodinamik yapı, geliştirme ve üretim maliyeti gibi konular çözüme kavuşturulmuştu. Sonuçta  üretimi planlanan uzay mekiğinin kanatlı, katı roket motorlarıyla donatılmış, yeniden kullanılabilir, görevi bittiğinde mekikten ayrılabilir dış tanklı şekli ortaya çıkmış oldu. 

Programın ana yüklenicisi North American Aviation (daha sonra Rockwell International) şirketi idi. Bu şirket önceki yıllarda Apollo programındaki komuta/görev kapsülünü de üretmişti. Uzay mekiğini oluşturan üç ana bölümü üretmek üzere; katı yakıtlı itici roketlerini Thiokol (daha sonra Alliant Techsystems), harici tanklarını Martin Marietta (daha sonra Lockheed Martin) ve ana motorlarını Rocketdyne şirketleri ile anlaşma yapılmıştı.

İlk uzay mekiği üretildiğinde Constitution ismi konulmuştu. Ancak, Amerikan halkının yoğun isteği üzerine Constitution ismi Beyaz Saray tarafından Enterprise olarak değiştirilmişti. Enterprise 17 Eylül 1976'da ilk denemesini yaptı. Uzay mekiğinin denenmesi için Boeing 747 uçağında normalde tek olan istikamet dümeni üzerinde değişiklik yapılarak iki istikamet dümeni olarak düzenlenmişti. Deneme uçuşlarında uzay mekiğinin Boeing 747 uçağının üst kısmına yerleştirilerek, çok yüksek irtifada taşıyıcı uçaktan ayrılması ve motor gücü olmadan süzülerek planlanan meydana inmesi tasarlanmıştı. İlk üretilen uzay mekiği ile yapılan birçok deneme uçuşunda süzülme, oranlı alçalma ve iniş başarılı bir şekilde denenmişti. Üzerinde değişiklik yapılmış Boeing 747 uçağı aynı zamanda uzay mekiklerinin taşınmasında da kullanılmıştı.
 
Atlantis'in Boeing 747 İle Yüksek İrtifaya Çıkarılışı   Atlantis'in Boeing 747'den Ayrılışı
 
Uzay Mekiğinin İniş Yapacağı Meydana
 Süzülmesi
 
Uzay Mekiğinin İniş Yaptıktan Sonra
 Paraşütünü Açması
Fotoğraflar: NASA

Üretimi tamamlanan uzay mekiklerinden Columbia 25 Mart 1979, Challenger Temmuz 1982, Discovery Kasım 1983, Atlantis Nisan 1985 tarihlerinde  NASA'ya teslim edildi. Challanger uzay mekiğinin 28 Ocak 1986'da kalkıştan kısa bir süre sonra meydana gelen patlama sonucunda imha olması üzerine, program uçuşlarının aksamaması için yerine Mayıs 1991'de uzay mekiği Endeavour inşa edilmişti.

Uçak şeklinde olan uzay mekiği delta kanatlara, kanatların arka tarafında dörder kanatçığa, kuyruk kısmında ve istikamet dümeninde hız kesici flaplara, arkada doğru 45 derece eğime sahip dikey stabilizeye sahipti. Ayrıca gövdenin arka kısmında piste indikten sonra kullanacağı bir paraşütü mevcuttu.

Uzay mekiğinin mürettebat bölmesi; uçuş güvertesi, orta güverte ve  faydalı alan olmak üzere üç kısımdan oluşmuştu. Uçuş güvertesinin en üs kısmında komutan pilot ve arkasında iki görev uzmanı yer almaktaydı. Orta güvertede diğer mürettebat için üç veya daha fazla koltuk bulunuyordu. Faydalı alanda tuvalet, uyuma yerleri, depolama dolapları ve giriş-çıkışlarda kullanılmak üzere hava kilidi kapağı mevcuttu. Diğer hava kilidi kapağı da yük bölmesine çıkış için yapılmıştı. Astronotlar uzay mekiği dışına çıkmadan önce uzay şartlarından korunacakları özel olarak üretilmiş elbiselerini giyiyorlardı.

Uzay mekiği gövdesinin büyük kısmı yük taşıma bölmesi olarak tasarlanmıştı. Bu bölme 18x4.6 metre (60x15 feet) ölçülerindeydi. Mekik yörüngede iken uzayın olumsuz etkilerinden korunmak için yük bölmesine açılan kapının iç kısmına ısı radyatörleri yerleştirilmişti ve ısı kontrol sistemi mekik yörüngede iken devamlı çalıştırılıyordu. Uzay mekiği yörüngede iken yük bölmesindeki malzemelerin çıkarılması veya yerleştirilmesi için uzaktan kumandalı bir robot kolu mevcuttu. Uzay mekiği Columbia'nın kaybına kadar robot kol sadece malzeme çıkarılması veya yerleştirilmesi için kullanılmıştı. Bu kazadan sonra robot kolu  uzay mekiğinin ısı kalkanlarının kontrolü için de kullanılmaya başlanmıştı.
Dünya Yörüngesinde Uzay Mekiğinin Kapakları Açılmış Yük Bölmesi
Fotoğraf: NASA

Uzay mekiğinin ana motorlarına ait üçlü gaz çıkış bölümü ana gövdenin arka tarafına üçgen şeklinde yerleştirilmişti. Ana motor üçlü gaz çıkış bölümü mekiğinin yönünü değiştirmek veya yönlendirmek için aşağı yukarı 10.5 derece ve sağa sola 8.5 derece hareket edebiliyordu. Üçlü çıkışın üst tarafında, dikey stabilizenin altında sağ ve sol tarafa yerleştirilmiş iki küçük gaz çıkışı daha vardı. Uzay mekiğinin arka tarafındaki bu gaz çıkışları iki önemli görevi yerine getiriyordu.

Birincisi; uzay mekiğinin yörüngede  diğer uzay aracına yaklaşma, kilitlenme ve ayrılması için manevra yapmasını sağlamak,

İkincisi; uzay mekiğinin yörüngeye yerleşmesinde veya yeniden atmosfere girişinde pitch, roll  ve yaw ekseni hareketlerini yapmaktı.
Uzay Mekiğinin Ana Motor 3'lü Çıkışı (Altta)
Yörünge Kontrol 2'li Çıkışı (Üstte)
Dikey Stabilize (En üstte)
Fotoğraf: NASA

Uzay mekiklerin dış yüzeyinde Isı Koruma Sistemi (Thermal Protection System) vardı. Bu sistem uzay mekiğini uzayın -121  santigrat (-250 Fahrenhayt) derece soğuğunu ve atmosfere girişte meydana gelen 1.649 santigrat (3.000 Fahrenhayt) derece sıcaklığını emerek korumaktaydı.

Uzay mekiğinin gövdesi öncelikle alüminyum alaşımından, motor kısımları titanyumdan yapılmıştı.
Atlantis Uzay Mekiğinin STS-101 Görevinde Çekilen Kokpit Resmi
Fotoğraf: NASA

Uzay mekiğinin teknik özellikleri aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

UZAY MEKİĞİ'NİN TEKNİK ÖZELLİKLERİ (ENDEAVOUR OV-105)
Uçuş amacı  Dünya yörüngesinde bilimsel araştırma yapmak
Yapımcı firmalar
Thiokol/Alliant Techsystems/Birleşik Devletler

 
Lockheed Martin-Martin Marietta/Birleşik Devletler
Boeing-Rockwell/Birleşik Devletler
Uzunluğu  122.17 feet (37.237 metre)
Kanat açıklığı  78.06 feet (23.79 metre)
Yüksekliği  58.58 feet (17.86 metre)
Kalkış ağırlığı  240.000 libre (110.000 kilogram)
Azami iniş ağırlığı  230.000 libre (100.000 kilogram)
Azami yük ağırlığı  55.250 libre (25.060 kilogram)
Uçuş irtifası  100-520 Nautical Miles (190-960 kilometre)
Sürati  7.743 metre/saniye (27.870 kilometre/saat)
Çapraz menzili  1.085 Nautical Miles (2.009 kilometre) "Uzaydan iniş meydanına"
1 nci kademe motor
Ana motor : 3xRocketdyne Block II
Ana motor gücü : 3x393.800 libre.kuvvet (3x1.752 Mega Newton)
Toplam motor gücü : 1.181.400 libre.kuvvet (5.255 Mega Newton)
Etkili itme süresi : 455 saniye
Azami yanma süresi : 480 saniye
Yakıt : Sıvı oksijen/Sıvı hidrojen
2 nci kademe motor
Motor : 2xYörünge manevra motoru
Motor gücü : 53.4 kN (12.000 libre.kuvvet) "Toplam güç"
Etkili itme süresi : 316 saniye
Azami yanma süresi : 1.250 saniye
Yakıt : MMH/N2O4
Harici tank özellikleri
Uzunluğu : 154 feet (46.9 metre)
Çapı : 28 feet (8.4 metre)
Yakıt hacmi : 2.025 metreküp (534.900 US galon)
Boş ağırlığı : 58.500 libre (26.535 kilogram)
Toplam kalkış ağırlığı : 1.670.000 libre (756.000 kilogram)
Katı yakıtlı roket özellikleri
Uzunluğu : 149 feet (45.46 metre)
Çapı : 12.2 feet (3.71 metre)
Boş ağırlığı : 150.000 libre (68.000 kilogram)
Toplam kalkış ağırlığı : 1.260.000 libre (571.000 kilogram)
Roket gücü : 2.800.000 libre.kuvvet (12.5 Mega Newton)
Etkili itme süresi : 124 saniye
Sistemin toplam özellikleri
Yüksekliği : 180 feet (56 metre)
Toplam kalkış ağırlığı : 4.400.000 libre (2.000.000 kilogram)
Toplam fırlatma gücü : 6.780.000 libre.kuvvet (30.16 Mega Newton)
Fırlatma yeri  Kennedy Uzay Merkezi/Merrit Adası Miami-Florida/Birleşik Devletler
İniş meydanı  Kennedy Uzay Merkezi/Merrit Adası Miami-Florida/Birleşik Devletler
Fırlatma sayısı  135
Başarılı iniş sayısı  133
Kazalar
Challenger (28 Ocak 1986 tarihinde kalktıktan hemen sonra düştü)
Columbia (1 Şubat 2003 tarihinde atmosfere girişte düştü)
Mürettebat  2 pilot, 11 bilimsel araştırmacı (Görev özelliğine göre  sayı değişebilir)
İlk uzay uçuş tarihi  12 Nisan 1981

5. UZAY MEKİĞİ UÇUŞLARI:

Uçuşların numaralandırılması:

Uçuşların numaralandırılmasında kullanılan STS kısaltması Space Transportation System (Uzay Taşıma Sistemi) kelimelerinin baş harflerinden oluşmuştur. Bu nedenle yapılan her uçuşun ön ekinde STS kısaltması yer alır. Başlangıçta uçuş numaraları, STS-9'a kadar fırlatılış sırasına göre STS kısaltmasına ekleniyordu. 1984 ve 1986 yıllarındaki uçuş numaralarına harf de eklenmişti. Örneğin 3 Şubat 1984'de fırlatılan Challenger'in uçuş numarası STS-41-B idi. Eylül 1988'den itibaren uçuş numaraları STS kısalması ve rakamdan ibaretti. Örneğin 29 Eylül 1988'de fırlatılan Discovery'nin uçuş numarası STS-26 idi.

İnsanlı ilk uzay mekiği uçuşu:

NASA'nın ilk uzay mekiği uçuşu 12 Nisan 1981'de Dünya yörüngesine fırlatılan ve 14 Nisan 1981'de Dünya'ya dönen Columbia'nın yaptığı STS-1 görevidir.
STS-1 Görevi Peçi
Fotoğraf: En.Wikipedia

STS-1 uzay mekiği uçuşuna ait bilgiler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

UZAY MEKİĞİ COLUMBİA'NIN İNSANLI İLK UÇUŞ GÖREVİ (STS-1)
Mürettebat
John W. Young / Komutan pilot / Beşinci uzay uçuşu
Robert L. Crippen / Pilot / Birinci uzay uçuşu
Uzay mekiğinin ağırlığı
Kalkış ağırlığı : 99.453 kilogram (219.256 libre)
İniş ağırlığı : 88.662 kilogram (196.466 libre)
Yük ağırlığı :   4.909 kilogram (10.822 libre)
Yörüngede kaldığı süre 2 gün, 6 saat, 20 dakika, 53 saniye
Yörünge mesafesi
Dünyaya en uzak nokta : 251 kilometre (156 mil)
Dünyaya en yakın nokta: 240 kilometre (149 mil)
Yörüngede tur sayısı 37
Yörüngede 1 tur süresi 89.4 dakika
Yörüngedeki eğim açısı 40.4 derece
Yörüngede kat ettiği mesafe 1.728.000 kilometre (1.074.000 mil)
Fırlatıldığı tarih, saat ve yer 12 Nisan 1981 / 12:00.03 UTC / Kennedy Uzay Merkezi
İndiği tarih, saat ve yer 14 Nisan 1981 / 18:20.57 UTC / Edwards Hava Üssü
Görevin amacı

Uzay mekiğinin tüm sistemlerinin doğru çalıştığını kontrol etmek, Dünya atmosferine doğru olarak girdikten sonra planlanan meydana süzülerek güvenle iniş yapmak.

Uzay mekiği Columbia'nın ilk uçuşunda taşıdığı 4.909 kilogram ağırlığındaki yükü uçuş kayıt cihazları idi. Uçuş kayıt cihazındaki algılayıcılar; uzay mekiğinin fırlatma sırasında motorların verimliliğini, titreşimleri, yükselmedeki hızlanma detaylarını, yörünge uçuşundaki durumunu, atmosfere giriş, süzülüş ve iniş esnasındaki tüm hareketlerini kaydetmişti. Uçuş kayıt cihazlarındaki veriler incelendiğinde, fırlatılıştan Dünya'ya dönüşe kadar görevin tümüyle planlandığı şekilde yapıldığı anlaşılmıştı.
 

Uzay Mekiği Columbia'nın Fırlatılışı

Kennedy Uzay Merkezi / 12 Nisan 1981
 

Uzay Mekiği Columbia'nın İnişi

Edwards Hava Üssü / 14 Nisan 1981
Fotoğraflar: NASA

Daha sonra uzay mekiği Columbia iniş yaptığı Edwards Hava Üssü'nden özel olarak tasarlanmış Boeing 747 uçağı ile Kennedy Uzay Merkezi'ne getirilmişti.

Uzay mekiklerinin uçuşlarında önemli olaylar ve uçuş istatistikleri:

UZAY MEKİĞİ PROGRAMINDA ÖNEMLİ UÇUŞ OLAYLARI

Uçuş Tarihi

Uzay Mekiği

Önemli Olay / Düşünceler
18.02.1977 Enterprise Enterprise'nin Boeing 747 üzerinde ilk uçuşu.
12.08.1977 Enterprise Enterprise'nin ilk süzülüş ve kuru göl üzerine inişi.
26.01.1977 Enterprise

Enterprise'nin son uçuşu. Edwards Hava Üssü beton pisti üzerine ilk inişi.
12.04.1981 Columbia STS-1 görevinde Columbia'nın ilk yörünge deneme uçuşu.
11.11.1982 Columbia STS-5 görevinde dört astronotla ilk uzay mekiği uçuşu.
04.04.1983 Challenger STS-6 görevinde Challenger'in ilk uçuşu.
30.08.1984 Discovery STS-41-D görevinde Discovery'nin ilk uçuşu.
03.10.1985 Atlantis STS-51-J görevinde Atlantis'in ilk uçuşu.
28.01.1986 Challenger

STS-51-L görevinde kalkıştan 73 saniye sonra meydana gelen patlama sonucu Challenger'deki yedi astronot hayatını kaybetti.
29.09.1988 Discovery

STS-26 görevinde ilk İzleme Uydusu yörüngeye yerleştirildi.
04.05.1989 Atlantis

STS-30 görevinde Atlantis, Venüs gezegeni yüzeyinin haritasını çıkaracak olan Magellan ile fırlatıldı.
24.04.1990 Discovery

STS-31 görevinde Discovery Hubble uzay teleskopunu Dünya yörüngesine yerleştirdi.
07.05.1992 Endeavour STS-49 görevinde Endeavour'un ilk uçuşu.
19.11.1996 Columbia

STS-80 görevinde Columbia, 17 gün, 15 saat süre ile en uzun yörünge uçuşunu yaptı.
01.02.2003 Columbia

STS-107 görevinde Columbia atmosfere girişte, fırlatma esnasında hasar gören ısı kalkanı nedeniyle parçalanmış ve yedi astronot hayatını kaybetmişti.
25.07.2005 Discovery

STS-114 görevinde Discovery, Columbia'nın yarım kalan uçuşunu tamamladı.
24.02.2011 Discovery STS-133 görevinde Discovery'nin son uçuşu.
16.05.2011 Endeavour STS-134 görevinde Endeavour'un son uçuşu.
08.07.2011 Atlantis STS-135 görevinde Atlantis'in son uçuşu.
UZAY MEKİKLERİNİN İLK VE SON UÇUŞLARI
Mekik
İsmi
İlk Uçuşu Son Uçuşu
Mir / ISS
Kenetlenme
Uçuş No. Tarih Uçuş No. Tarih
Columbia STS-1 12.04.1981 STS-107 16.01.2003 0 / 0
Challenger STS-6 04.04.1983 STS-51-L 28.01.1986 0 / 0
Discovery STS-41-D 30.08.1984 STS-133 24.02.2011 1 / 13
Atlantis STS-51-J 03.10.1985 STS-135 08.07.2011 7 / 12

Endeavour

 STS-49 07.05.1992 STS-134 16.05.2011 1 / 12
Toplam

-

 9 / 37
Açıklama: Mir= Rus Uzay İstasyonu / ISS= Uluslararası Uzay İstasyonu
 

UZAY MEKİKLERİNİN UÇUŞ SÜRELERİ
Mekik
İsmi
Uçuş
Sayısı
Uçuş
Süresi
Yörüngede
Dönüş
En Uzun
Uçuş Süresi
Columbia  28    300g, 17sa, 40da, 18sn  4.808 17g, 15sa, 53da, 18sn
Challenger  10      62g, 07sa, 56da, 15sn     995 08g, 05sa, 23da, 33sn
Discovery  39    365g, 12sa, 53da, 34sn  5.830 15g, 02sa, 48da, 08sn
Atlantis  33    306g, 14sa, 12da, 43sn  4.848 13g, 20sa, 12da, 44sn
Endeavour  25    296g, 03sa, 18da, 35sn  4.677 16g, 15sa, 08da, 48sn
Toplam 135 1.331g, 08sa, 01da, 29sn 21.158

-
Açıklama: g=Gün, sa=Saat, da=Dakika, sn=Saniye
 

Uzay Mekiği Programı Peçleri İçin tıklayın
 
Uluslararası Uzay İstasyonuyla Kenetlenen Uzay Mekiği
Fotoğraf: NASA

6. UZAY MEKİĞİ KAZALARI:

Uzay mekiği programının insanlı ilk uçuşunun yapıldığı 11 Kasım 1982'den, 8 Temmuz 2011'e kadar toplam 135 uçuş gerçekleştirilmiştir. Bu uçuşlardan ikisinde kaza meydana gelmiş, mekikte bulunan astronotların tümü yaşamlarını yitirmiştir.

Challenger uzay mekiği kazası:

Uzay mekiği Challenger  28 Ocak 1986 Çarşamba günü fırlatıldıktan 73 saniye sonra meydana gelen patlama nedeniyle parçalanmış ve yedi mürettebat hayatını kaybetmişti. Challenger'in parçaları Florida açıklarında Atlas Okyanusu'nda geniş bir alana düşmüştü.

Yapılan incelemeler sonunda kazanın; sağ taraftaki katı yakıtlı roket motorunda bulunan güçlendirici yuvarlak contanın çatlaması sonucu meydana geldiği anlaşılmıştı. Contanın çatlamasıyla oluşan küçük boşluktan dışarı çıkan basınçlı sıcak gazlar yan tarafta bulunan harici yakıt tankı üzerine gelmiş ve bu sorun patlamaya neden olmuştu.

Challenger'in mürettebat bölmesi ve diğer parçaları uzun aramalardan sonra bulunmuş ve okyanus tabanından çıkartılmıştı. Mürettebatın kesin ölüm zamanı öğrenilememiş olmakla beraber mürettebatın çoğunluğunun mekiğin parçalanmasından sonra hayatta olduğu bilinmektedir. Bu sonuç ile mürettebatın hayatlarını, mürettebat bölmesinin denize çarpması sırasında  kaybettikleri anlaşılmaktadır.

Challenger'in mürettebatı; Francis R. Scobee (Komutan pilot), Michael J. Smith (Pilot), Ellison S. Onizuka (Birinci görev uzmanı), Judith A. Resnik (İkinci görev uzmanı), Ronald E. McNair (Üçüncü görev uzmanı), Sharon Christa McAuliffe (Birinci yük uzmanı) ve Gregory B. Jarvis (İkinci yük uzmanı) idi.
Challenger'in STS-51-L görev numaralı 10 ncu görevinde; izleme ve verileri gönderen uydunun ikinci serisini ve Halley kuyruklu yıldızını incelemesi için Spartan-203 uydusunun yörüngelerine yerleştirilmesi ile uzaydan öğrencilere birkaç dersin verilmesi planlanmıştı.

Challenger'da Kalkıştan 73 Saniye Sonra

Meydana Gelen Patlama
Fotoğraf: NASA

Columbia uzay mekiği kazası:

Uzay mekiği Columbia STS-107 görev numaralı uçuşunun Dünya yörüngesindeki bölümü  tamamladıktan sonra 1 Şubat 2003 tarihinde atmosfere girişte, kalkış esnasında hasar gören ısı kalkanının görevini tam olarak yapamamasından dolayı aşırı ısıdan etkilenmiş ve Teksas üzerinde parçalanarak geniş bir alana düşmüştü. Kazada Columbia'nın yedi mürettebatı hayatını kaybetmişti. Mekiğin parçaları Teksas'tan üzerinden başlayarak Louisiana'ya kadar dağılmıştı.

Yapılan incelemeler sonunda kazanın; fırlatmanın ilk saniyelerinde ana yakıt tankından kopan evrak çantası büyüklüğünde bir parçanın sol kanat hücum kenarına çarparak ısı kalkanına hasar vermesi nedeniyle meydana geldiği anlaşıldı.

Uzay mekiği Columbia Dünya yörüngesinde görevini tamamladıktan sonra, atmosfere girişte oluşan yüksek sıcaklığın ısı kalkanının sol kanatta hasar gören kısmından mekiğin diğer bölümlerini etkilemesi nedeniyle parçalanmaya başlamıştı.

Columbia'nın STS-107 numaralı görevinin fırlatma tarihi 11 Ocak 2001'di. Bu uçuş görevi fırlatmanın yapıldığı 16 Ocak 2003 tarihine kadar 18 kez ertelenmişti. Columbia'nın 19 Temmuz 2002'deki uçuşu fırlatılmasından bir ay önce, mekiğin yakıt dağıtım sisteminde tespit edilen çatlaklar nedeniyle ertelenmişti. Columbia kazasının araştıran kurul, meydana gelen kazanın bu ertelemeyle bağlantısı olduğunu tespit etmişti.

Columbia'nın mürettebatı; Rick D. Husband (Komutan pilot), William C. McCool (Pilot), David M. Brown (Birinci görev uzmanı), Kalpana Chawla (İkinci görev uzmanı), Michael P. Anderson (Yük komutanı), Laurel B. Clark (Üçüncü görev uzmanı) ve Ilan Ramon (Yük uzmanı) idi.

Columbia'nın STS-107 numaralı 28 nci görevinde SPACEHAB ikili araştırma kapsülü götürülmüş ve uzayda bilimsel deneyler yapılmıştı.
Columbia'nın Dünya Atmosferine Girişte Parçalanışı
Fotoğraf: Weblog.Sinteur.Com

7. UÇUŞ GÖREVİNİ TAMAMLAYAN UZAY MEKİKLERİ:

NASA 12 Nisan 2011 tarihinde programdaki planlanan uçuş görevlerini tamamlayan uzay mekiklerinin sergilenmek üzere gönderileceği yerleri açıkladı. Buna göre,
- Atlantis: Cape Canaveral-Florida yakınındaki Kennedy Uzay Merkezi Müzesi'ne,
- Discovery: Washington D.C. yakınındaki Chantilly-Virginia'da Ulusal Havacılık ve Uzay Merkezi Müzesi'ne,
- Endeavour: Los Angeles-California'da California Bilim Merkezi'ne,
- Enterprise: New York'da bulunan Deniz-Hava-Uzay Müzesi'ne,
gönderilecek.

Uzay Mekiği programının diğer ekipman ve donanımlarının Ulusal Havacılık ve Uzay Müzesi ile Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri Ulusal Müzesi'ne gönderileceği aynı açıklamada yer almıştır.

8. SONUÇ:

Uzay Mekiği Programı'nın fiili olarak uygulandığı 30 yıl içinde elde edilen bilgi ve deneyimler, bundan sonra yapılacak uzay uçuşları için bilim insanlarının daha az karmaşık, güvenilir, düşük üretim ve bakım maliyetli tasarım yapmalarına katkı sağlayacaktır.
 
Hazırlayan: Ercan ÇETİNERLER
Kaynaklar: Yurtdışı Sıra No.: 24, 42, 43 ve 44